ارزیابی عملکرد شرکتهای صنعت سیمان بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از روش FAHP وTOPSIS
چکیده
درمحيط رقابتي امروز ارزيابي مناسب عملكرد شركتها نه تنها براي سرمايه گزاران و اعتبار دهندگان بلكه براي شركتهاي رقیب نيز مهم و قابل توجه ميباشد، چرا كه اين ارزيابي براي توسعه بخشهاي جديد و بهبود بهرهوري بخشهاي موجود مناسب ميباشد. هدف از اين مطالعه ارائه مدلي فازي براي ارزيابي عملكرد شركتهاي صنعت سيمان بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از نسبتهاي مالي و با در نظر گرفتن ترجيهات تصميم گيرندگان مختلف ميباشد.
صنعت سيمان از صنايع پايه بوده كه نقش اساسي در توسعه زيربناهاي اقتصادي كشور بر عهده داشته و دارد. اين مطالعه بر مبنای FAHP و TOPSIS مي باشد، كه در آن ازFAHP براي تعيين وزن معيارهاي مختلف تصميم گيرندگان استفاده شد و در انتها با استفاده از رويكرد TOPSIS شركتهاي صنعت سيمان رتبه بندي گرديد.
در این پزوهش نسبت های مالی متفاوتی برای ارزیابی مورد استفاده قرار گرفته اند.از نسبت های نقدینگی بمنظور سنجش “توانایی شرکت ها برای انجام تعهدات کوتاه مدت در سررسید” استفاده شده است.که با توجه به نتایج بدست آمده شرکت سیمان قاین رتبه اول،شرکت سیمان دشتستان رتبه دوم و شرکت سیمان کرمان رتبه سوم را از نظر این شاخص کسب کرده اند.از نسبت های اهرمی بمنظور سنجش” توانایی شرکت برای برای انجام تعهدات کوتاه مدت و بلندمدت” استفاده شده است.که با توجه به نتایج بدست آمده شرکت سیمان خزر رتبه اول، شرکت سیمان مازندران رتبه دوم و شرکت های سیمان بجنورد و دشتستان بطور مشترک رتبه سوم را از نظر این شاخص کسب کرده اند.از نسبت های فعالیت بمنظور سنجش “چگونگی سرمایه گذاری در دارایی هایی که برای شرکت ایجاد درآمد می کنند” استفاده شده است. که با توجه به نتایج بدست آمده شرکت سیمان غرب رتبه اول، شرکت سیمان فارس و خوزستان رتبه دوم و شرکت سیمان بهبهان رتبه سوم را از نظر این شاخص کسب کرده اند.از نسبت های سودآوری بمنظور سنجش “توانایی شرکت در ایجاد درآمد مازاد بر هزینه” استفاده شده است. که با توجه به نتایج بدست آمده شرکت سیمان قاین رتبه اول، شرکت سیمان دشتستان رتبه دوم و شرکت سیمان بهبهان رتبه سوم را از نظر این شاخص کسب کرده اند.از نسبت های رشد بمنظور سنجش “وضعیت شرکت در صنعت مورد فعالیت” استفاده شده است. که با توجه به نتایج بدست آمده شرکت سیمان غرب رتبه اول، شرکت سیمان ایران گچ رتبه دوم و شرکت سیمان بجنورد رتبه سوم را از نظر این شاخص کسب کرده اند.
و در نهایت با استفاده از رویکرد TOPSIS شرکت ها از نظر عملکرد رتبه بندی شدند که شرکت سیمان قاین رتبه اول،شرکت سیمان ایلام رتبه دوم و شرکت سیمان غرب رتبه سوم را کسب کردند.
كلمات كليدي: ارزيابي عملكرد، نسبت هاي مالي، FAHP، TOPSIS، صنعت سيمان
مقدمه
يكي از نقش هاي حياتي حسابداري مديريت، ارزيابي مداوم نحوه هم پايي سازمان با رقابت فزاينده بر مبناي نگرشي معتقد به پيشرفت مستمر است (هيلتون،2005). توجه به معيارهاي همه جانبه و استراتژي ها و آرمان هاي سازمان، از لوازم يك سيستم مديريت عملكرد جامع مي باشد. چنين رويكردي در ارزيابي عملكرد، به يك ارزيابي واقعي، منصفانه و قابل اتكا خواهد انجاميد (رحماني،1384).
جامعه امروز ايران با داشتن درصد بالاي جمعيت جوان و نياز فراوان به مسكن با سرعت قابل توجه در حال ساخت و ساز است و سيمان همچون خون در اين شريان تپنده جريان دارد.(آذر و اردكاني،1383).صنعت سيمان به عنوان يكي از صنايع پايه، نقش اساسي در توسعه زير بناهاي اقتصاد كشور بر عهده دارد. طي سال هاي اخير اگرچه رشد توليد سيمان در كشور همواره مناسب بوده اما با افزايش سريع جمعيت و نياز به ساخت و ساز مسكن و همچنين طرح هاي متعدد عمراني، تقاضا نيز با همان شتاب افزايش يافته و حتي در برخي سال ها بر عرضه پيشي گرفته است. با توجه به وجود مزاياي نسبي توليد اين كالا از جمله معادن غني، انرژي ارزان و دسترسي به آبهای آزاد و همچنين نيروي متخصص، سبب گرديده است، كه دولت در جهت توسعه و افزايش توان توليد اين كالا دركشور متناسب با امكانات و نهاده هاي موجود توليد،كوشش به عمل آورد. بطوريكه ميزان توليد سيمان در كشور در طول سالهاي اخير ذكر صعودي داشته است(احمديان و دشتي،1383). لذا لازم و منطقي به نظر مي رسد ارزيابي صورت پذيرد، آيا افزايش توليد ناشي از بهرهوري و كارايي مناسب كارخانجات توليد سيمان مي باشد يا خير؟
پيشينه تحقيق
در ايران تحقيقي در خصوص كاربردFAHP [1] در ارزيابي عملكرد شركت ها تحقيقي صورت نگرفته است. ولي مطالعات متعددي در رابطه با روش FAHP و كاربردهاي آن توسط مؤلفين متعدد در مناطق مختلف جهان ارائه شده است. ون لارهاون و همكاران(1983) اولين مطالعات را در خصوص كاربرد اصول منطق فازي درAHP انجام دادند. باكلي(1985) اعداد فازي رابراي بيان ارزيابي تصميم گيرنده نسبت به معيارهاي متنوع هر تصميم به كار برد. چانگ(1996) با استفاده از اعداد فازي مثلثی، رويكرد جديدي براي مقايسهي جفت به جفت در FAHP معرفي نمود. ترنتافيلو و لين(1996) روش تصميم گيري چندگانه فازي را ارائه نمودند. روش آنها بر اساسAHP ، مدل ضرايب و روش Topsis بنا شده بود. دنگ (1999) براي حل مشكلات آناليز معيارهاي كيفي چندگانه يك روش فازي ساده را معرفي نمود. چانگ و همكاران (1999) تئوري اصلي اعداد فازي مثلثی را معرفي نموده و قاعده ي مقايسه ي اندازه اعداد فازي مثلثی را اصلاح كردند. بر اين اساس، آنها يك مثال كاربردي در اكتشاف نفت مطرح نمودند. چو و ليانگ (2001) يك مدل تصميم گيري چند متغيره فازي با استفاده از تركيب تئوري فازي،AHP و مفهوم آنتروپي براي ارزيابي عملكرد شركت هاي كشتيراني ارائه نمودند.
قهرمان و همكاران(2003) روش تصميم گيري فازي چهار گروهي براي انتخاب بهترين سيستم توليد كامپيوتر ارائه كردند. وانگ و چانگ (2003) روشي براي ارزيابي عملكرد فرودگاه ها توسعه دادند. آنها از روش هاي سنتی آماري براي انتخاب معيارهاي خود بهره گرفتند و از FAHP براي تعيين وزن معيارهاي مزبور استفاده نموده و سرانجام با استفاده از رويكرد Topsis اقدام به رتبه بندي فرودگاه هاي مورد مطالعه بر اساس عملكردشان كردند. قهرمان و همكاران (2003) براي انتخاب بهترين شركت توليدي كه بر اساس معيارهاي انتخابي بيشترين رضايت مندي را فراهم نموده باشد از FAHP استفاده كردند. همچنين ايشان در مطالعه ديگري (2003) براي حل مساله مكان يابي از FAHP استفاده نمودند. لو و همكاران(2004) براي انتخاب طرح و نقشه ساختمان هاي عمومي از يك رويكرد فازي چند متغيره استفاده كردند. روش FAHP براي تعيين وزن معيارهاي ارزيابي تصميم گيرندگان به كار گرفته شد. پيازا و همكاران (2004) بر محدوديت هايي كه در FAHP در نظر گرفته مي شد تمركز كردند، ايشان از اين محدوديت ها در انتخاب پروژه بهره گرفتند. قهرمان و همكاران (2004) براي مقايسه شركت هاي خواروبار تركيه، از FAHPاستفاده نمودند. ميانگين اعداد فازي مثلثی پيشنهاد شده، بوسيلهي متخصصان و مشتريان براي هر مقايسه، در ماتريس مقايسه ي جفت به جفت به كار گرفته شد. تانگ و بينون (2005) در مطالعات توسعه و كاربرد سرمايه گذاري هاي بلند مدت از FAHP استفاده نمودند. مطالعه ي آنها در خصوص انتخاب نوع ماشين مسابقه اي كه توسط يك شركت كرایه اتومبيل مورد پذيرش قرار ميگرفت، صورت پذيرفت. باشليگل(2005) يك ابزار تحليلي براي انتخاب نرم افزاري كه بيشترين رضايت مندي مشتري را به همراه داشت ارائه نمود. تانگ و همكاران (2005) يك مدل چند متغيره براي توزيع لپ تاپ در بازار تايوان ارائه نمودند. مدل آنها شامل بر نامه ريزي تركيبي و رويكرد FAHP بود. تويسوز و قهرمان (2006) يك ابزار تحليلي براي ارزيابي ريسك پروژهها در شرايط اطلاعات ناقص و مبهم ارائه كردند. آنها از FAHP براي ارزيابي زيان طرح تكنولوژي اظلاعات، در يك شركت تركيهاي استفاده نمودند. آياق و اوزدمير(2006) يك رويكرد هوشمند بر اساس FAHP برای ارزیابی جايگزينهاي ابزارهاي ماشيني ارائه نمودند. آنها ابتدا از FAHP براي وزن دهي جايگزين ها استفاده نمودند و سپس از وزن هاي FAHP و بهاي تامين هر يك از جايگزين ها در تجزيه و تحليل نقطه ي سربه سر بهره گرفتند. لي و همكاران(2008) رويكردي بر اساس FAHP و ارزيابي متوازن براي ارزيابي بخش IT ، در صنايع توليدي تايوان ارائه كردند. قرقاش اوغلي و ارتوقرول(2006) براي انتخاب بهترين شركي نساجي تركيه از FAHP استفاده نمودند. حاق و كانان(2006) يك مدل ساختاري براي ارزيابي شركتهاي قطعات كامپيوتري با استفاده از AHP و FAHP ارائه كردند. چان و كومار(2007) مدلي براي ايجاد چارچوبي براي سازمان، در انتخاب تامين كنندهي اصلي با در نظر گرفتن ريسك عامل هاي موردنظر سازمان ارائه كردند. آنها در انتخاب تامين كنندهي اصلي از FAHP بهره گرفتند. قرقاش اوغلي و ارتوقرول(2009) با استفاده ازFAHP اقدام به ارزيابي عملكرد شركت هاي صنعت سيمان تركيه كرده و از رويكرد Topsis براي رتبه بندي شركت هاي مزبور استفاده كردند. قهرمان و همكاران(2009) با استفاده از ارزيابي متوازن و FAHP اقدام به ارزيابي بانكهاي تركيه كردند و همچنين بانكهاي مورد مطالعه را با استفاده از رويكرد Topsis رتبه بندي نمودند.
نسبت هاي مالي:
نسبتهاي مالي مفيدترين شاخص براي عملكرد و وضعيت مالي شرکت مي باشند(Ertugrul & KaraKasoglu,2009). نسبت هاي مالي بر اساس اطلاعاتي كه فراهم ميكنند طبقهبندي ميشوند در اين مقاله اين نسبت ها به صورت زير محاسبه و مورد استفاده قرار گرفته است:
نسبت هاي نقدينگي : نقدينگي توانايي شركت براي انجام تعهدات كوتاه مدت در سررسيد مي باشد(Faster,1978) نسبت هاي نقدينگي توانايي شركت براي به دست آوردن وجه نقد در جريان عمليات چند ماه آينده را نشان مي دهند.
(Moyer et al, 1992). نسبت جاري، نسبت آني و نسبت نقدي از نسبت هاي نقدينگي، در اين مقاله استفاده شده است كه به صورت زير محاسبه مي شوند:
= نسبت جاري
= نسبت آني
=نسبت نقدي
نسبت هاي اهرمي: نسبت هاي اهرمي توانايي شركت براي انجام تعهدات كوتاه مدت و بلند مدت را نشان مي دهند (Ertugrul & Karakasaglu,2009). نسبت بدهي، نسبت حقوق صاحبان سهام به كل دارايي، نسبت دارايي ثابت به حقوق صاحبان سهام و نسبت دارايي ثابت به بدهي بلند مدت از نسبت هاي اهرمي، در اين مقاله استفاده شده كه به صورت زير محاسبه مي شود:
= نسبت بدهي
=نسبت حقوق صاحبان سهام به كل دارايي ها
= نسبت دارايي ثابت به حقوق صاحبان سهام
= نسبت دارايي ثابت به بدهي بلند مدت
نسبت هاي فعاليت (نسبت هاي گردش دارايي ها): يكي از اهداف مديريت مالي، تعيين چگونگي توزيع منابع شركت در ميان دارايي هاي مختلف مي باشد. نسبت هاي فعاليت نشان مي دهد، يك شركت چگونه در دارايي هاي كه ايجاد درآمد مي كنند سرمايه گذاري مي نمايد.(Ertugrul & Karakasoglu, 2009) گردش حساب هاي دريافتي، گردش موجودي، گردش دارايي جاري، نرخ گردش كل دارايي ها و نرخ گردش حساب هاي پرداختي از جمله نسبت هايي است كه در اين مقاله استفاده مي شود:
= گردش حساب هاي دريافتي
= گردش موجودي
= نرخ گردش دارايي جاري
= نرخ گردش كل دارايي ها
= نرخ گردش حسابهاي پرداختي
نسبت هاي سودآوري: سودآوري به توانايي شركت به ايجاد درآمد مازاد بر هزينه مي گويند(Foster,1978) عملكرد مطلوب شركت در گذشته اين اطمينان نسبي را به سرمايه گذاران ميدهد كه شركت در كسب سود از منابع جديد نيز موفق خواهد بود. (نمازي و خواجوي،1383) نرخ حاشيهي سود خالص و نرخ بازده سرمايه از نسبتهاي سودآوري در اين مقاله استفاده شده است.
= نرخ حاشيهي سود خالص
= نرخ بازده سرمايه
نسبت هاي رشد: رشد همواره يكي از شاخصهايي است كه مورد توجه بازار سرمايه و سهامداران مي باشد(نمازي و خواجوي،1383)، نسبت هاي رشد وضعيت شركت در صنعت مورد فعاليت خود را نشان مي دهند.(Ertugrul & Karakasoglu, 2009) رشد فروش، رشد سود عملياتي، رشد حقوق صاحبان سهام و رشد دارايي ها از جمله نسبت هايي است كه مورد استفاده قرار مي دهيم:
= رشد فروش
= رشد سود عملياتي
= رشد حقوق صاحبان سهام
= رشد دارايي ها
برنامه ريزي فازي سلسله مراتبي (Fuzzy Analytic Hierarchy Process)
فرآیند تحلیل سلسله مراتبی(AHP) ،یکی از معروفترین فنون تصمیم گیری چند شاخصه است که توسط توماس.ال.ساعتی در دهه 1970 ابداع گردید.این روش هنگامی که عمل تصمیم گیری با چند گزینه و شاخص تصمیم گیری روبرو است،می تواند مفید باشد.شاخص ها می توانند کمی یا کیفی باشند.اساس روش AHP بر مقایسات زوجی نهفته است.در این روش تصمیم گیرنده با فراهم آوردن درخت سلسله مراتب تصمیم،کار خود را آغاز می نماید.این درخت،شاخص ها و گزینه های تصمیم گیری را نشان می دهد.سپس یکسری مقایسات زوجی انجام می گیرد.این مقایسات وزن هر یک از فاکتورها را در راستای گزینه های رقیب مشخص می سازد.در نهایت منطق AHP به گونه ای ماتریس های حاصل از مقایسات زوجی را با یکدیگر تلفیق می سازد که تصمیم بهینه حاصل آید.( آذر و فرجی ، 1389).
در سال 1983،دو محقق هلندی به نامهای لارهورن و پدریک،روشی را برای فرایند تحلیل سلسله مراتبی فازی پیشنهاد کردند که براساس روش حداقل مجذورات لگاریتمی بنا شده است.تعداد محاسبات و پیچیدگی مراحل این روش باعث شده است که چندان مورد استفاده قرار نگیرد.در سال 1996 روش دیگری تحت عنوان روش تحلیل توسعه ای،توسط یک محقق چینی به نام را-یونگ چانگ ارائه گردید.اعداد مورد استفاده در این روش،اعداد مثلثی فازی هستند.در ادامه مفاهیم و تعاریف فرایند تحلیل سلسله مراتبی فازی براساس روش EA تشریح می گردد. ( آذر و فرجی ، 1389).
دو عدد فازی مثلثی M1=( l1, m1 ,u1 ) و(M2=(l2,m2,u2 را در نظر بگیرد.آنگاه:
+ = ( , , )
. = ( , , )
= ( , , ) = ( , , )
باید توجه داشت که حاصلضرب دو عدد فازی مثلثی یا معکوس یک عدد فازی مثلثی،دیگر یک عدد فازی مثلثی نیست و این روابط فقط تقریبی از حاصلضرب واقعی دو عدد فازی مثلثی و معکوس یک عدد فازی مثلثی را بیان می کنند.
در روش EA برای هر یک از سطرهای ماتریس مقایسات زوجی،ارزش که خود یک عدد فازی مثلثی است،به صورت زیر محاسبه می گردد:
=
که درآن k بیانگر شماره سطر وi و j به ترتیب نشان دهنده گزینه ها و شاخص ها می باشند.
در این روش پس از محاسبه باید درجه بزرگی آنها رانسبت به هم بدست آورد.
به طور کلی اگر M1 و M2 دو عدد فازی مثلثی باشند درجه بزرگی M1 بر M2 به صورت زیر تعریف میشود:
V (M2 1) =1 اگر ≤
V (M2 1) =hgt (M1 M2) در غیر اینصورت
و همچنین داریم:
Hgt (M1 M2) =
میزان بزرگی یک عدد فازی مثلثی از k عدد فازی مثلثی دیگر نیز از رابطه زیر بدست می آید:
V ( ≥ , ) = V ( ≥ ) and … and V ( ≥ )
همچنین برای محاسبه وزن شاخص ها در ماتریس مقایسات زوجی به صورت زیر عمل می کنیم:
( ) = min {V ( ≥ )} k = 1,2, … ,n , k≠i
بنابراین بردار وزن شاخص ها به صورت زیر خواهد شد:
=
که همان بردار ضرایب غیر بهنجار فازی است. ( آذر و فرجی ، 1389).
روش [2]TOPSIS :
این روش در سال 1981توسط هوانگ و یون ارائه گردید. در این روش m گزینه بوسیله n شاخص مورد ارزیابی قرار میگیرند و هر مساله را میتوان به عنوان یک سیستم هندسی شامل m نقطه در یک فضای n بعدی در نظر گرفت. این تکنیک بر این مفهوم بنا شده است که گزینه انتخابی باید کمترین فاصله را با راه حل ایدهال مثبت( بهترین حالت ممکن، ) و بیشترین فاصله را با راه حل ایدهال منفی(بدترین حالت ممکن، ) داشته باشد. فرض بر این است که مطلوبیت هر شاخص بطور یکنواخت افزایشی و یا کاهشی است. در اين مقاله روش TOPSIS براي رتبه بندي نهايي شركت هاي سيمان استفاده شده است كه به صورت زير به دست مي آيد : ( آذر و رجب زاده ،1389).
گام اول: ماتريس تصميم(D) به صورت زير نرمال(بی مقیاس) مي شود:
j=1, 2, 3… n i=1, 2, 3… m
ماتریس بدست آمده نامیده میشود.
گام دوم: وزن هاي نرمال شده ماتريس تصميم، به صورت زير حاصل مي شود:
V = * j=1, 2, 3… n i=1, 2, 3… m
که در آن Vماتریس بیمقیاس موزون و W یک ماتریس قطری از وزنهای بدست آمده برای شاخصها میباشد.
گام سوم: راه حل ایده آل مثبت ( )و راه حل ایده آل منفی ( ) به صورت زير تعريف مي شوند:
= {( I jЄ ),( I jЄ )I i=1,2,3,….,mگزینه ایدهال مثبت
گزینه ایدهال منفی = = {( I jЄ ),( I jЄ )I i=1,2,3,….,m }
=
=
بطوریکه
{به ازاء عناصر مثبت شاخصها1,2,3,…,n I } =
{به ازاء عناصر منفی شاخصها1,2,3,…,n I } =
گام چهارم: اندازه فاصله بر اساس نرم اقلیدسی به ازاء راه حل ایدهال منفی و گزینه مثبت و همین اندازه را به ازاء راه حل ایدهال مثبت و گزینه منفی بصورت زیر بدست میآوریم:
2 i=1, 2, 3… m
2 i=1, 2, 3… m
گام پنجم : نزدیکی نسبی به راه حل ایدهال بصورت زير محاسبه مي شود:
(i=1, 2, 3… m) , Ci=
چنانچه= باشد،آنگاه = 0 و=1 می شود و در صورتیکه = باشد،آنگاه = 0 و=0 خواهد شد، بنابراین هر گزینه به راه حل ایده آل نزدیک تر باشد،مقدار آن به یک نزدیکتر خواهد بود.
گام ششم: با توجه به مقايسه حاصل شده Ci براي هر گزينه، ترتيب رتبهها به دست مي آيد.
نتایج:
هدف از اين مطالعه ارزيابي عملكرد شركت هاي صنعت سيمان بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از نسبت هاي مالي مي باشد، از شركت هاي مزبور 18 شركت كه صورت هاي مالي آنها براي سال 1388 موجود بود انتخاب شدند. سپس براي تعيين ترجيحات استفاده كنندهگان مختلف، از حسابرسان به عنوان اعتبار دهندگان به صورت هاي مالي، متخصصين مالي به عنوان كارشناسان زبده اين امر و مشاوران سرمايه گذاري و تحليل گران بازار سرمايه (شركت هاي كارگزاري) به كمك پرشسنامه اي كه بدين منظور بين آنها توزيع شده بود، استفاده شد هر گروه پرسش شونده 10 پرسشنامه با حضور پرسشگر پر نمودند سپس میانگین ترجیحات هر گروه، به عنوان مبنای کار در نظر گرفته شد.
ازآنجا كه استفاده كنندهگان مختلف ترجيحات مختلفي داشته لذا نسبت هاي مالي براي استفاده كنندگان مختلف داراي اهميت يكساني نيست، بنابراين براي تعيين ترجيحات استفاده كنندگان و كاهش ابهام وعدم اطمينان، از FAHP استفاده شد. نسبت هاي مورد استفاده براي ارزيابي شركت هاي مورد نظر به صورت زبر مي باشد:
ارزش شاخص هاي فرعي با استفاده از تكنيك FAHP
شاخصهاي اصلي | شاخصهاي فرعي |
نسبتهاي نقدينگي ( ) | نسبت جاري (0.2993) |
نسبت آني (0.3521) | |
نسبت نقدي (0.3486) | |
نسبتهاي اهرمي ( ) | نسبت حقوق صاحبان سهام به دارایی ها (0.2865) |
نسبت دارایی ثابت به حقوق صاحبان سهام (0.2277) | |
نسبت دارایی ثابت به بدهی بلند مدت (0.1167) | |
نسبت بدهی (0.3691) | |
نسبتهاي فعاليت ( ) | گردش موجودی (0.2072) |
گردش دارایی جاری (0.1837) | |
گردش کل دارایی (0.1600) | |
گردش حسابهای پرداختنی (0.2304) | |
گردش حسابهای دریافتنی (0.2187) | |
نسبتهاي سودآوري ( ) | حاشیه سود خالص (0.4828) |
بازده سرمايه (0.5172) | |
نسبتهاي رشد ( ) | رشد سود عملیاتی (0.3498) |
رشد حقوق صاحبان سهام (0.1444) | |
رشد دارایی (0.2205) | |
رشد فروش (0.2853) |
به كمك پرشسنامه توزيع شده جدول ترجيحات استفاده كنندگان حاصل شد كه در زير ترجيحات گروه هاي مختلف براي نسبت هاي گوناگون به صورت مقايسه اي ارائه مي شود:
جدول. ماتريس مقايسات زوجي شاخصها نسبت به هم از ديدگاه تصميم گيرنده گان
شاخص | ||||||||
(0.14 , 0.15 , 0.20) | (0.14 , 0.15 , 0.20) | (0.14 , 0.33 , 3) | (0.32 , 0.35 , 7) | |||||
(0.14 , 0.20 , 0.33) | (0.14 , 0.20 , 0.33) | (0.33 , 1 , 7) | (0.14 , 2.89 , 3.11) | |||||
(0.14 , 0.33 , 5) | (0.32 , 0.35 , 1) | (0.14 , 1 , 3) | (0.33 , 3 , 7) | |||||
(0.90 , 1.13 , 5) | (1 , 2.89 , 3.11) | (3 , 5 , 7) | (5 , 6.89 , 7.11) | |||||
(0.20 , 0.89 , 1.11) | (0.20 , 3 , 7) | (3 , 5 , 7) | (5 , 6.89 , 7.11) | |||||
مطابق روش FAHP، ابتدا ارزش تركيبي معيارها با استفاده از ماتريس مقايسات زوجي محاسبه شد كه به صورت زير مي باشد:
سپس محاسبات مربوط به درجه ي بزرگي هر يك از ارزش هاي تركيبي انجام شد و نتايج به صورت زير حاصل گرديد:
و در نهايت وزن هاي غير نرمال (غير به هنجار) هر يك از شاخص هاي اصلي محاسبه شد:
و سپس با استفاده از نرمال سازي وزنهاي نرمال(به هنجار) هر يك از شاخص هاي اصلي محاسبه گرديد:
درزیر ارزشهای موزون شده برای هر یک از شاخص های اصلی، به تفکیک شرکت ارائه میشود:
ارزشهاي موزون شده هر يك از شاخصهاي اصلي
نام شركت | نسبتهاي نقدينگي | نسبتهاي اهرمي | نسبتهاي فعاليت | نسبتهاي سود آوري | نسبتهاي رشد |
ایران گچ | 0.0216 | 0.0302 | 0.0307 | 0.0080 | 0.0719 |
سیمان بهبهان | 0.0292 | 0.0285 | 0.0494 | 0.0841 | 0.0358 |
سیمان بجنورد | 0.0125 | 0.0360 | 0.0188 | 0.0319 | 0.0659 |
سیمان دشتستان | 0.0483 | 0.0360 | 0.0223 | 0.1001 | 0.0125 |
سیمان دورود | 0.0125 | 0.0298 | 0.0308 | 0.0660 | 0.0071 |
سیمان ایلام | 0.0174 | 0.0359 | 0.0378 | 0.0628 | 0.0726 |
سیمان فارس نو | 0.0075 | 0.0318 | 0.0333 | 0.0562 | -0.0073 |
سیمان فارس و خوزستان | 0.0087 | 0.0324 | 0.0501 | 0.0323 | 0.0472 |
سیمان فارس | 0.0162 | 0.0290 | 0.0408 | 0.0811 | 0.0118 |
سیمان قاین | 0.1030 | 0.0254 | 0.0262 | 0.1018 | 0.0103 |
سیمان غرب | 0.0140 | 0.0342 | 0.0573 | 0.0267 | 0.0968 |
سیمان هگمتان | 0.0095 | 0.0312 | 0.0260 | 0.0480 | 0.0610 |
سیمان کرمان | 0.0312 | 0.0268 | 0.0225 | 0.0670 | 0.0173 |
سیمان خزر | 0.0046 | 0.0370 | 0.0340 | 0.0273 | -0.0245 |
سیمان مازندران | 0.0084 | 0.0361 | 0.0162 | 0.0342 | 0.0093 |
سیمان ارومیه | 0.0146 | 0.0321 | 0.0194 | 0.0784 | 0.0613 |
سیمان شاهرود | 0.0057 | 0.0345 | 0.0183 | 0.0521 | 0.0487 |
سیمان صوفیان | 0.0085 | 0.0266 | 0.0307 | 0.0646 | 0.0633 |
در نهايت با استفاده از رويكرد TOPSIS شركت هاي مورد بررسي رتبه بندي شد كه در جدول زير آورده شده است:
رتبه بندي عملكرد شركتهاي سيماني در سال مالي 1388
رتبه | نام شرکت | امتياز نهايي |
1 | سیمان قاین | 0.6048 |
2 | سیمان ایلام | 0.5350 |
3 | سیمان غرب | 0.5263 |
4 | سیمان بهبهان | 0.5191 |
5 | سیمان ارومیه | 0.5147 |
6 | سیمان دشتستان | 0.5042 |
7 | سیمان صوفیان | 0.4894 |
8 | سیمان هگمتان | 0.4464 |
9 | ایران گچ | 0.4331 |
10 | سیمان بجنورد | 0.4289 |
11 | سیمان فارس | 0.4102 |
12 | سیمان شاهرود | 0.4038 |
13 | سیمان کرمان | 0.3985 |
14 | سیمان فارس و خوزستان | 0.3942 |
15 | سیمان دورود | 0.3371 |
16 | سیمان فارس نو | 0.2634 |
17 | سیمان مازندران | 0.2184 |
18 | سیمان خزر | 0.1316 |
نتيجه گيري:
با توجه به نتایج بدست آمده از نظر شاخص ” نسبت های نقدینگی ” شرکت سیمان قاین رتبه اول،شرکت سیمان دشتستان رتبه دوم و شرکت سیمان کرمان رتبه سوم را کسب کرده اند.
از نظر شاخص” نسبت های اهرمی “شرکت سیمان خزر رتبه اول، شرکت سیمان مازندران رتبه دوم و شرکت های سیمان بجنورد و دشتستان بطور مشترک رتبه سوم را کسب کرده اند.
از نظر شاخص “نسبت های فعالیت” شرکت سیمان غرب رتبه اول، شرکت سیمان فارس و خوزستان رتبه دوم و شرکت سیمان بهبهان رتبه سوم کسب کرده اند.
از نظر شاخص” نسبت های سودآوری ” شرکت سیمان قاین رتبه اول، شرکت سیمان دشتستان رتبه دوم و شرکت سیمان بهبهان رتبه سوم را کسب کرده اند.
از نظر شاخص “نسبت های رشد”شرکت سیمان غرب رتبه اول، شرکت سیمان ایران گچ رتبه دوم و شرکت سیمان بجنورد رتبه سوم را کسب کرده اند.
و در نهایت با استفاده از رویکرد TOPSIS شرکت ها از نظر عملکرد رتبه بندی شدند که شرکت سیمان قاین رتبه اول،شرکت سیمان ایلام رتبه دوم و شرکت سیمان غرب رتبه سوم را کسب کردند.
امروزه با توجه به وضعيت حاصل شده در منطقه و وجود زمينه هاي مناسب صادرات سيمان به كشور هاي همسايه يك بازار رقابتي حاصل گرديده است. لذا به نظر مي رسد همراه با افزايش تقاضا براي اين كالا سرمايه گذاري در اين كالا نيز افزايش يابد. ارزيابي عملكرد شركت هاي سيماني موضوعي مهم براي سرمايه گذاران، سهامداران، اعتباردهندگان و حتي سياست گذاران بخش سيمان كشور مي باشد. در اين مطالعه سيستمي دقيق براي ارزيابي عملكرد شركت هاي صنعت سيمان با استفاده از نسبت هاي مالي ارائه شده است.
در مدل پيشنهادي ارائه شده، شركت هاي سيماني با مقايسه به عمل آمده با شركت هاي همان صنعت رتبه بندي گرديد. بر خلاف ساير مطالعات صورت گرفته، در اين مطالعه براي كاهش عدم اطمينان و ابهام از روش FAHP استفاده شده است، از رويكرد TOPSIS براي رتبه بندي شركت ها استفاده گرديد و همچنين از آنجا كه وزنهاي استفاده شده بوسيله ي گروههايي حاصل گرديد كه علاوه بر داشتن دانش آكادميك، داراي تجربه ي عملي در زمينه ي سرمايه گذاري، آموزش شيوه هاي تامين اعتبار و سرمايه گذاري و نيز كاملا آشنا به محيط بورس اوراق بهادار تهران بودند، داراي اعتبار نسبي بوده كه از ويژگيهاي ديگر اين مطالعه ميباشد. در پايان پيشنهاد ميشود در مطالعات بعدي از روش ارائه شده براي ارزيابي صنايع ديگر استفاده شود، و همچنين ميتوان نسبتهاي مالي ديگري نيز به جاي نسبتهاي مالي مورد استفاده، كار گرفت.
منابع:
آذر، عادل. اردكاني، نادر.(1383).”طراحي مدل رياضي برنامه ريزي توليد(مورد:شركت سيمان فارس-خوزستان)”. پايان نامه ي كارشناسي ارشد، تربيت مدرس-تهران.
آذر،عادل.فرجی،حجت.(1389).”علم مدیریت فازی”.تهران،موسسه کتاب مهربان نشر.
آذر،عادل.رجب زاده،علی.(1389).”تصمیم گیری کاربردی رویکرد MADM”.تهران،انتشارات نگاه دانش
اعتمادي، حسين. احمدزاده، حميد .(1386).”بررسي دلايل عدم بكار گيري سيستم ارزيابي متوازن در ارزيابي عملكرد شركتهاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران.” پايان نامه كارشناسي ارشد، دانشكده امور اقتصادي و دارايي.
انواري رستمي، علی اصغر. صبور، عبد الرضا.(1388).”ارزيابي كارايي واحدهاي توليدي در صنعت سيمان: رويكرد تحليل پوششي داده ها.” پايان نامه ي كارشناسي ارشد، تربيت مدرس-تهران.
احمديان، مجيد. دشتي، نادر.(1383).”بررسي بهره وري انرژي در صنايع انرژي بر در ايران (مطالعه موردي صنعت سيمان)”. پايان نامه ي كارشناسي ارشد، تربيت مدرس- تهران.
رحماني، محمد .(1384).”ارزيابي عملكرد از ديدگاه سيستمي”. دومين كنفرانس ملي مديريت عملكرد، سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور.
هيلتون، دونالد. (2005).”حسابداري مديريت،ارزش آفريني در محيط تجاري پويا”. ترجمه: كيوان مهام، احمد مدرس وهاشم افتخاري. مركز نشر بازرگاني، 1385.
نمازي، محمد. رمضاني، اميررضا.(1382).”ارزيابي متوازن در حسابداري مديريت” .مجله علوم اجتماعي وانساني، دانشگاه شيراز، شماره دوم.
نمازي، محمد. خواجوي، شكرالله.(1383).”سودمندي متغيرهاي حسابداري در پيش بيني ريسك سيستماتيك شركت هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران” .بررسي هاي حسابداري وحسابرسي، سال يازدهم، شماره 38.
مومني، منصور.(1387). “مباحث نوين تحقيق در عمليات”.تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
Ayas, Z., Ozdemir, R. G. (2006).”A fuzzy AHP approach to evaluating maching tool alternatives”. Journal of Intelligent manufacturing, 17, 179-190.
Benitez, J.M., Martin, J.C., & Roman (2007).”Using fuzzy number for measuring quality of service in the hotel Industry”. Tourism management, 28(2), 544-555.
Buckley, J. J. (1985).” Fuzzy Hierarchical analysis”. Fuzzy sets and systems, 17, 233-247.
Basligil, H. (2005).”The fuzzy analytic hierarchy process for software selection problems”. Journal of engineering and natural sciences, 3, 24-33.
Chan, F.T.S., & Kumar, N. (2007).”Global supplier development considering risk factors using fuzzy extended AHP-based approach”. Omega international journal of management science, 35, 417-431.
Chang, D. Y. (1996).”Applications of the extent analysis method on fuzzy AHP”. European journal of operational research, 95, 649-655.
Cheng, C. H., Yang, K. L., & Hwang, C. L. (1999).”Evaluating attack helicopters by AHP based on linguistic variable weight”. European journal of operational research, 16(2), 423-435.
Chou, T. Y., & Liang, G. S. (2001).”Application of a fuzzy multi-criteria decision making model for shiping company performance evaluation”. Maritime policy & management, 28(4), 375-392.
Chang, Y.H., Cheng, C.H., & Wang, T.C. (2003).”Performance evaluation of international airports in the region of east Asia”. In proceeding of Eastern Asia society for transportation studies, vol.4, and pp.213-230.
Deng, H. (1999).”Multi criteria analysis with fuzzy pair-wise comparison”. International journal of Approximate Reasoning, 21, 215-231.
Enea, M., & Piazza, T. (2004).”Project selection by constrained fuzzy AHP”. Fuzzy optimization and Decision making (vol.3). New York: kluwer Academic Publisher, pp.39-62.
Ertugrul, I., & Karakasoglu, N. (2009).”Preformance evaluation of Turkish cement firms with fuzzy analytic hierarchy process and TOPSIS methods”. Expert system with applications, 36, 702-715.
Foster, G. (1978). ” Financial statement analysis”.Englewood cliffs. NJ: prentice-Hall.
Hsieh, T.Y., Lu, S.T., & Tzeng, G.H. (2004).”Fuzzy MCDM approach for planning and design tenders selection in public office buildings”. International journal of project management, 22, 573-584.
Haq, A.N., & Kannan, G. (2006).”Fuzzy analytical hierarchy process for evaluating and selecting a Vender in a supply chain model”. International journal of Advanced Manufacturing, 29, 826-835.
Hwang, C.L., & Yoon, K. (1981).”Multiple attribute decision making: astate of the art survey”. Springer-verlog.
Kahraman, C., Cebeci, U., & Ulukan, Z. (2003).”Multi-criteria supplier selection using fuzzy AHP”. Logistic information management, 16 (6), 382-394.
Kahraman, C., Ruan, D., & Dogan, I. (2003).”Fuzzy group decision making for facility location selection”. Information sciences, 157, 135-153.
Kahraman, C., Cebeci, U., & Ruan, D. (2004).”Multi-attribute comparison of catering service companies using fuzzy AHP: The case of turkey”. International journal of production Economics, 87, 171-184.
Moyer, R.C., Mc Guigan, J.R., & Kretlow, W.J. (1992).”Contemporary financial management”. USA: west Publishing Company.
Lee, A. H. I., Chen, W.C., & Chang, C.J. (2008).”A fuzzy AHP and BCS approach for evaluating performance of IT department in the manufacturing industry in Taiwan”. Expert system with applications, 34, 96-107.
Secme, Y.N., Bayrakdaroglu, A., & Kahraman, C., (2009).”Fuzzy performance evaluation in Turkish Banking sector using Analytic hierarchy process and TOPSIS“.Expert system with applications.
Triantaphyllou, E., & Lin, C. T. (1996).”Development and evaluation of five fuzzy multi-attribute decision-making methods”. International journal of approximate Reasoning, 14, 281-310.
Tang, Y., & Beynon, M.J. (2005).”Application and development of a fuzzy analytic hierarchy process within a capital Investment study”. Journal of economics and management, 1(2), 207-230.
Tang, L.L., Kuo, Y.C., & Lee, E.S. (2005).”A multi-objective model for Taiwan notebook computer distribution problem”. In Y-C. Lan(Ed), Global Integrated supply chain systems Hershey, pA, USA: Idea Group publishing, pp.171-182.
Tuysuz, F., & Kahraman, C. (2006).”Project risk evaluation using a fuzzy analytic hierarchy process: an application to Information technology projects”. International journal of intelligent systems, 21,559-584.
Van laarhoven. P. j.m. & Pedryz. W. (1983).”A Fuzzy extension of saatys priority theory”. Fuzzy sets and systems, 11, 229-241.
Zadeh,L.A.(1965).”Fuzzy sets”. Information and control, 8, 338-353.
[1]. Fuzzy Analytic Hierarchy Process
2 .Technique for order Performance by Similarity to Ideal solution