نقشه جامع علمی کشور
فهرست
مقدمه
فصل اول: ارزشهای بنیادین نقشه جامع علمی کشور ۵
۱-۱. مبانی و ارزشهای بنیادین نقشه جامع علمی کشور ۵
۱-۲. ویژگی‌های اصلی الگوی نظری مناسب نظام علم و فناوری ۶
فصل دوم: وضع مطلوب نظام علم و فناوری ۷
۲-۱. چشم‌انداز علم و فناوری جمهوری اسلامی ایران در افق ۱۴۰۴ ۷
۲-۲. اهداف کلان نظام علم و فناوری کشور ۷
۲-۳. اهداف بخشی نظام علم و فناوری کشور ۸
کمیتهای مطلوب اهم شاخصهای کلان علم و فناوری کشور ۹
فصل سوم: اولویتهای علم و فناوری در کشور ۱۳
۳-۱. اهداف اولویت‌بندی و رویکرد پشتیبانی از اولویتها ۱۳
۳-۲. اولویتهای علم و فناوری کشور ۱۳
فصل چهارم: راهبردها و اقدامات ملی توسعه علم و فناوری در کشور ۱۶
۴-۱. راهبردهای کلان توسعه علم و فناوری در کشور ۱۶
۴-۲. راهبردها و اقدامات ملی متناسب با راهبردهای کلان توسعه علم و فناوری در کشور ۱۷
فصل پنجم: چارچوب نهادی علم، فناوری و نوآوری ۳۳
۵-۱. تقسیم کار ملی در حوزه علم و فناوری ۳۳
۵-۲. نظام اجرا، نظارت، ارزیابی و بروزرسانی نقشه جامع علمی کشور ۳۴
مقدمه
دستیابی به آرمانهای بلند نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران مستلزم تلاش همهجانبه در تمام ابعاد فرهنگی، علمی، اجتماعی و اقتصادی است. از این رو تدوین و اجرای برنامههای پیشرفت در بازههای زمانی معین و اختصاص منابع لازم برای تحقق اهداف این برنامهها از لوازم ضروری احراز جایگاهی در شأن ایران اسلامی است. از سوی دیگر مقولۀ علم و فناوری از مهمترین زیرساختهای پیشرفت کشور و ابزار جدی رقابت در عرصههای مختلف است. به این ترتیب تحقق آرمانهای متعالی انقلاب اسلامی ایران نظیر احیای تمدن عظیم اسلامی، حضور سازنده، فعال و پیشرو در میان ملتها و کسب آمادگی برای برقراری عدالت و معنویت در جهان در گرو پیشرفتی همهجانبه در علم است؛ علمی که دارای سه شاخصۀ عدالت، معنویت و عقلانیت است.
تحقق این هدف نیازمند ترسیم نقشه راهی است که در آن نحوه طی مسیر، منابع و امکانات لازم، تقسیم کار در سطح ملی و الزامات طی این مسیر به طور شفاف و دقیق مشخص شده باشد. به این ترتیب لازم است چشم‌انداز و راهبردهای علم و فناوری در سطوح کلان و عملیاتیتر نظیر برنامههای پنج‌ساله توسعه کشور، تدوین شود. از این رو، در ترسیم این نقشه کوشش شده، تا با الهام‌گیری از اسناد بالادستی و بهره‌گیری از ارزشهای بنیادین استخراج‌شده و توجه به اهداف راهبردی نظام جمهوری اسلامی ایران، چشم‌انداز علم و فناوری در افق ۱۴۰۴ هجری شمسی تبیین شود. در این چشم‌انداز، «جمهوری اسلامی ایران با اتکال به قدرت لایزال الهی و با احیای فرهنگ و برپایی تمدن نوین اسلامی- ایرانی برای پیشرفت ملی، گسترش عدالت و الهامبخشی در جهان، کشوری برخوردار از انسانهای صالح، فرهیخته، سالم و تربیتشده در مکتب اسلام و انقلاب و با دانشمندانی در تراز برترینهای جهان؛ توانا در تولید و توسعۀ علم، فناوری و نوآوری و به کارگیری دستاوردهای آن و پیشتاز در مرزهای دانش و فناوری با مرجعیت علمی در جهان» خواهد بود.
رهبر معظم انقلاب اسلامی با درکی هوشمندانه از ظرفیت کشور در ایفای این نقش خطیر و نیز با اشراف بر امکانات و استعدادهای عظیم موجود در کشور، خواستار هدفگذاری دقیق در زمینۀ علم و فناوری و برنامهریزیهای عملیاتی، زمانبندی شده و یکپارچه در سطوح مختلف این عرصه شدهاند. ایشان در تأکیدات مکرر خود بهترین بهرهبرداری از مجموعۀ منابع کشور را برای طی حرکتی منظم و پیوسته از وضعیت موجود به جایگاه علمی آرمانی را در قالب نقشۀ جامع علمی کشور مطالبه نمودهاند. این تأکیدات در کنار رهنمودهای سالهای گذشتۀ معظمله با مضامین جنبش نرمافزاری و نهضت تولید علم و نیز انتظار جدی ایشان برای اهتمام و جدیت در مسیر پیشرفت علمی کشور موجب گردید که تدوین نقشۀ جامع علمی کشور به طور ویژه در دستور کار شورای عالی انقلاب فرهنگی قرار گیرد.
بر اساس تعریف، نقشۀ جامع علمی کشور مجموعه‌ای جامع، هماهنگ و پویا از مبانی، اهداف، سیاستها و راهبردها، ساختارها و الزامات تحول راهبردی علم و فناوری مبتنی بر ارزشهای اسلامی و آینده‌نگر برای دستیابی به اهداف چشم‌انداز بیست‌ساله کشور است. در این سند تلاش شده به مبانی ارزشی و بومی کشور، تجربیات گذشته و نظریه‌ها و نمونه‌های علمی و تجارب عملی تکیه شود. در این خصوص توجه به نکات زیر ضروری است:
- نقشه جامع علمی کشور در چارچوب رهنمودهای رهبر کبیر انقلاب اسلامی(ره)، مقام معظم رهبری و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بوده و با پیشبینی سازوکارهای لازم بروز رسانی، توانایی تبیین ساحت علمی الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت را دارا میباشد.
- این نقشه حاصل برنامه‌ریزی، فعالیت، و تلاش کمیته‌های متعدد کارشناسی در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری؛ معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی؛ انجام پژوهشهای گوناگون؛ بهره گرفتن از پژوهشهای موجود و مشارکت جمع زیادی از صاحبنظران و اندیشمندان عرصه علم و فناوری کشور اعم از دست‌اندرکاران سیاستگذاری و مدیریت کلان نظام علمی کشور، مدیران، استادان و پژوهشگران دانشگاهها، پژوهشگاها، قطب‌ها و انجمنهای علمی، کارشناسان آموزش و پرورش، صاحبنظران حوزه علمیه قم، و مدیران و مسؤولان علم و فناوری از دستگاهها و بخشهای اجرایی کشور بوده، که از همه آنان قدردانی و تشکر می‌شود.
- مجموعه پژوهشها و آرای صاحبنظران که پشتوانه علمی و پژوهشی این نقشه محسوب می‌شوند در قالب مجلدات متعدد تحت عنوان اسناد پشتیبان نقشه جامع علمی کشور تنظیم و برای بهرهبرداری به تدریج توسط دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی در دسترس عموم قرار میگیرد.
با ابلاغ نقشه جامع علمی کشور لازم است کلیه دستگاهها اجرایی و نهادها نهایت تلاش خود را برای اجرای کامل برنامهها و اقدامات آن بکار گیرند. امید است که با اجرای این نقشه زمینه و بستر لازم برای تحقق کامل اهداف نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران و انتظارات به‌حق مقام معظم رهبری از جامعه علمی فراهم شود، ان‌شاءالله.
محمود احمدی‌نژاد
رئیس جمهور و رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی
فصل اول:
۱-۱. ارزشهای بنیادین نقشه جامع علمی کشور
مبانی ارزشی نظام علم و فناوری کشور بر پایۀ مبانی نظری که در مجموعۀ اسناد پشتیبان نقشۀ جامع علمی کشور ارائه شده، استوار است و به مثابۀ روح حاکم بر حرکت علمی کشور بوده و مشخص کنندۀ جهت‌گیریهای نظام، اولویتها و باید و نبایدها در عرصههای آموزش، پرورش، پژوهش و فناوری است. مهمترین این ارزشها عبارتند از:
- حاکمیت جهان‌بینی توحیدی اسلام در کلیۀ ابعاد علم و فناوری؛
- علم هدایتگر و هدفمندی آخرت‌گرایانۀ علم و فناوری؛
- عدالت‌محوری، پرورش استعدادها و دستیابی همگان به خصوص مستضعفین در حوزه علم و فناوری، و تقویت خلاقیت، نوآوری و خطر‌پذیری در علم؛
- کرامت انسان با تکیه بر فطرت حقیقت‌جو، عقلگرا، علم‌طلب و آزادگی وی؛
- آزاداندیشی و تبادل آرا و تضارب افکار (جدال احسن)؛
- توجه به اصل عقلانیت، تکریم علم و عالم، ارزشمندی ذاتی علم و ضرورت احترام حقوقی و اخلاقی به آفرینشهای فکری علمی؛ ودستاوردهای علمی بشری و بهره‌گیری از آنها در چارچوب نظام ارزشی اسلام؛
- علم و فناوری کمال آفرین، توانمندساز، ثروت‌آفرین و هماهنگ با محیط زیست و سلامت معنوی، جسمی، روانی و اجتماعی آحاد جامعه؛
- ایجاد تحول بنیادین علمی بخصوص در بازبینی و طراحی علوم انسانی در چارچوب جهان‌بینی اسلامی؛
- تعامل فعال و الهام‌بخش با محیط جهانی و فرآیندهای توسعۀ علم و فناوری در جهان؛
- اخلاق‌محوری، تقدم مصالح عمومی بر منافع فردی و گروهی، تقویت روحیۀ تعاون و مشارکت و مسئولیت‌پذیری آحاد جامعۀ علمی و نهادهای مرتبط با آن.
۱-۲. ویژگی‌های اصلی الگوی نظام علم، فناوری و نوآوری
الگوی مناسب نظام علم، فناوری و نوآوری ویژه جامعه ایرانی که به دنبال احیای فرهنگ و ایجاد تمدن نوین اسلامی ـ ایرانی است باید ویژگی‌های اصلی زیر را داشته باشد :
- ترکیب عرضه‌محوری و تقاضامحوری: با توجه به اهداف، آرمانها و اولویتهای بلندمدت نظام و کافی نبودن تقاضا‌های بخشهای اقتصادی و صنعتی از موارد مذکور، از برخی حوزههای اولویتدار باید حمایت اختصاصی شود. این وجه از نظام علم و فناوری معطوف به تولید و عرضه دانش بر مبنای اهداف و آرمانهای جامعه است. از سوی دیگر افزایش تقاضای نظامهای فرهنگی، سیاسی، صنعتی و اقتصادی ملی و فراملی و در نتیجه تجاری‌کردن دانش و فناوری، اهمیت ویژه‌ای در پیشرفت همه جانبه و پایدار کشور دارد. بنابراین، الگوی مناسب برای نظام علم و فناوری جامعه ایرانی در این زمینه ترکیبی از الگوهای عرضه‌محوری و تقاضامحوری است.
- اجتماع دو رویکرد برون‌مداری و درون‌مداری:نظام علم و فناوری جامعه ایرانی از نظر توجه به نیازها، قابلیتها و ظرفیتهای بومی و مزیتهای نسبی کشور، درون‌مدار است. از سوی دیگر با توجه به فرصتهای پیشرو در جهان و کشورهای اسلامی، مشارکت علمی و فناوری فعال با جهان اسلام و سایر کشورها داشته و بنابراین در این زمینه برون‌مدار است.
- تلفیق آموزش با تربیت، پژوهش و مهارت: از آنجا که علم و عمل توأمان، عامل پیشرفت همهجانبه و پایدار کشور است، باید الگوی تفکیکی حاکم بر نظام فعلی علم و فناوری به سرعت در جهت الگویی تلفیقی تحول یابد. بدین منظور این تلفیق باید از آموزش ابتدایی آغاز و در تمام دوره‌های آموزشی ادامه یابد و در نتیجه الگوی آموزشی حافظه‌مدار فعلی جای خود را به الگوی مبتنی بر یادگیری دانش به همراه تربیت انسانها، پرورش مهارتها و پژوهش خواهد داد. در نظام آموزش عالی نیز رویکرد پژوهش‌محوری تقویت خواهد شد.
فصل دوم:
وضع مطلوب علم و فناوری
وضع مطلوب علم و فناوری بر مبنای وضع موجود علم و فناوری و تحلیل نقاط قوت، ضعف، فرصتها و تهدیدها که در مجموعه اسناد پشتیبان نقشه جامع علمی آمده است تدوین گردیده است.
۲-۱ چشم‌انداز علم و فناوری جمهوری اسلامی ایران در افق ۱۴۰۴هجری شمسی
جمهوری اسلامی ایران در افق ۱۴۰۴ هجری شمسی در علم و فناوری، با اتکال به قدرت لایزال الهی و با احیای فرهنگ و برپایی تمدن نوین اسلامی- ایرانی برای پیشرفت ملی، گسترش عدالت و الهام بخشی در جهان، کشوری است:
- برخوردار از انسانهای صالح، فرهیخته، سالم و تربیت شده در مکتب اسلام و انقلاب و با دانشمندانی در طراز برترینهای جهان
- توانا در تولید و توسعه علم، فناوری و نوآوری و به‌کارگیری دستاوردهای آن
- پیشتاز در مرزهای دانش و فناوری با مرجعیت علمی در جهان
۲-۲ اهداف کلان نظام علم و فناوری کشور
- ۱. دستیابی به جایگاه اول علم و فناوری در جهان اسلام و احراز جایگاه برجسته علمی و الهام بخشی در جهان؛
- ۲. استقرار جامعه دانش بنیان، عدالت محور و برخوردار از انسانهای شایسته، فرهیخته و نخبه برای احراز مرجعیت علمی در جهان؛
- ۳. تعمیق و گسترش آموزشهای عمومی و تخصصی همراه با تقویت اخلاق، آزاداندیشی و روحیه خلاقیت در آحاد جامعه، به‌ویژه نسل جوان؛
- ۴. دستیابی به توسعه علوم و فناوریهای نوین و نافع، متناسب با اولویتها، نیازها و مزیتهای نسبی کشور؛ و انتشار و به‌کارگیری آنها در نهادهای مختلف آموزشی، صنعتی و خدماتی؛
- ۵. افزایش سهم تولید محصولات و خدمات مبتنی بر دانش و فناوری داخلی به بیش از ۵۰ درصد تولید ناخالص داخلی کشور؛
- ۶. ارتقای جایگاه زبان فارسی در بین زبانهای بین‌المللی علمی؛
- ۷.کمک به ارتقای علم و فناوری در جهان اسلام و احیای موقعیت محوری و تاریخی ایران در فرهنگ و تمدن اسلامی؛
- گسترش همکاریهای علمی و فناوری با مراکز معتبر علمی بین المللی.
۲-۳. اهداف بخشی نظام علم، فناوری و نوآوری کشور
- دستیابی به سطح مناسب دانش عمومی افراد جامعه و حذف بی سوادی؛
- پوشش کامل دوره تحصیلات آموزش عمومی؛
- برخوردار از نظام آموزشی مناسب هدایت کننده دانش‌آموزان در:
۳-۱. کسب فضایل، شناخت مسئولیتها، و وظایف در برابر خدا، خود، جامعه، و خلقت؛
۳-۲. جهت تقویت قدرت تفکر و خردورزی؛
۳-۳. کسب آمادگی برای ورود به زندگی مستقل و تشکیل خانواده؛
۳-۴. حضور مسئولانه و مؤثر در نظام اجتماعی؛
۳-۵. جهت استعدادهای شغلی و آینده شغلی برای برآوردن نیازهای جامعه؛
۳-۶. جهت استعدادهای علمی برای ورود به دوره تخصصی؛
- دستیابی به سطح دانش و مهارت نیروی کار کشور متناسب با استانداردهای جهانی و در راستای پاسخگویی به نیازهای جامعه و بازار کار داخلی و بین‌المللی؛
- کسب رتبه نخست در رتبه‌بندی دانشگاههای جهان اسلام و احراز جایگاه شاخص در بین دانشگاههای دنیا؛
- دستیابی به نسبت مطلوب تعداد دانشجویان تحصیلات تکمیلی به کل دانشجویان متناسب با سطح‌بندی دانشگاهها و نیازهای کشور؛
- دستیابی به سطح مطلوب تولید علم در علوم انسانی بر اساس مبانی اسلامی و نیازهای بومی؛
- تثبیت جایگاه کشور در:
علوم و فناوریهای حوزه نفت و گاز به منظور دستیابی به نقش محوری در منطقه؛
فناوری اطلاعات به منظور کسب جایگاه اول علمی و فناوری در جهان اسلام؛
فناوری زیستی به‌منظور کسب ۳ درصد از بازار جهانی مربوطه؛
فناوریهای نانو و میکرو به‌منظور کسب ۲ درصد از بازار جهانی مربوطه؛
- کسب دانش طراحی و ساخت نیروگاههای هسته‌ای، دستیابی به دانش انرژی گداخت و دستیابی به فناوری اعزام انسان به فضا و دانش طراحی، ساخت و پرتاب ماهواره به مدار زمین آهنگ (GEO)، با مشارکت جهان اسلام و همکاریهای بین‌المللی.
۲۲-۴. کمیتهای مطلوب اهم[۱] شاخص های کلان علم و فناوری کشور[۲]
|
۱ |
سرمایه انسانی[۳] |
شاخص | مطلوب در سال ۱۴۰۴ | ||
| درصد پوشش تحصیلی کشور | میزان واقعی دوره آموزش عمومی(ابتدایی و راهنمایی) | نزدیک به ۱۰۰ درصد | |||
| میزان واقعی دوره متوسطه | ۹۵ درصد | ||||
| مقدار ناخالص ثبت نام در آموزش عالی (از جمعیت ۱۸ تا ۲۴ سال کشور) | ۶۰ درصد | ||||
| سهم دانشجویان تحصیلات تکمیلی از کل دانشجویان | ۳۰ درصد | ||||
| سهم دانشجویانِ دکتری از کل دانشجویان | ۵/۳ در صد | ||||
| تعداد فارغ التّحصیلان دانشگاهی (سالیانه) | ۱.۲۰۰.۰۰۰نفر | ||||
| تعداد پژوهشگر تمام‌وقت | ـ | ||||
| درصد پژوهشگران تمام وقت | دولت | ۱۰ درصد | |||
| مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی و حوزههای علمیه | ۵۰ درصد | ||||
| بنگاههای اقتصادی- تجاری- صنعتی و نهادهای عمومی و غیر انتفاعی | ۴۰ درصد | ||||
| تعداد اعضای هیئت علمی تمام وقت در یک میلیون نفر جمعیت | ۲.۰۰۰ نفر | ||||
| نسبت متخصصان ایرانی مقیم خارج به کل متخصصان کشور | – | ||||
|
۲
|
اخلاق و ایمان
|
میزان نفوذ فرهنگ و ارزشهای اسلامی در محیطهای علمی | ـ | ||
| میزان پایبندی به اعتقادات و باورهای اسلامی | – | ||||
| میزان التزام افراد به احکام اسلامی در محیطهای علمی | – | ||||
| میزان رعایت اخلاق حرفه‌ای | ـ | ||||
| میزان اعتماد به توان خودی در توسعه کشور | ـ | ||||
| میزان پایبندی به قانون | ـ | ||||
| میزان پایبندی به انقلاب اسلامی، نظام جمهوری اسلامی و قانون اساسی | |||||
|
|
|||||
| ۳ | انتشارات علمی | تعداد مقالات در هر میلیون نفر از جمعیت (PPP) | ۸۰۰ | ||
| میزان استنادات در واحد انتشارات (CPP) | ۱۵ | ||||
| نسبتِ فارغ التّحصیلان دانشگاهی و حوزوی به مقالات نمایه‌سازی شده در نمایه‌های بین‌المللی | ۱۰ | ||||
| نسبتِ مقالات نمایه‌سازی شده در سطح بین‌المللی به هیئت علمی | ۴۰/۰ | ||||
| تعداد مقالات منتشرشده در مجموعه مقالات کامل همایشهای معتبر علمی داخلی و خارجی به تفکیک | – | ||||
| تعداد مقالات منتشر شده به زبان فارسی در مجلات نمایه‌شده در پایگاههای بین المللی معتبر | – | ||||
| تعداد کتب علمی تخصصی تألیف‌شده و انتشاریافته توسط دانشگاهها، مراکز تحقیقاتی و ناشران معتبر علمی | – | ||||
| شمار نشریات با نمایه بین‌المللی معتبر | ۱۶۰ نشریه با فاکتور تأثیر بالاتر از ۳ | ||||
| ۴ | فناوری
و نوآوری |
تعداد اختراعات و اکتشافات به‌ثبت‌رسیده به تفکیک ملی و بین المللی | معتبر ملی[۴] | ۵۰.۰۰۰ |
| معتبر بین المللی | ۱۰.۰۰۰ | |||
| نسبتِ فارغ‌التّحصیلان دانشگاهی به اختراعات ثبت شده در پایگاههای معتبر بین المللی | ۱۵۰۰ | |||
| نسبتِ اختراعات ثبت شده در پایگاههای معتبر بین المللی به هیئت علمی | ۱۵/۰ | |||
| شاخص نوآوری | – | |||
| شاخص دستیابی فناوری | – | |||
| تعداد فناوریهای پیشرفته کشور با رتبه جهانی بالا(۲۰و بالاتر) | – | |||
| تعداد شرکتهای دانش‌بنیان | – | |||
| ۵ | کار گروهی | تعداد مقالات علمی با بیش از یک نویسنده | – | |
| تعداد ثبت اختراعات با بیش از یک نام | – | |||
| تعداد طرحهای تحقیقاتی با بیش از یک مجری
|
– | |||
| ۶ | سرمایه‌گذاری
و تامین مالی |
سهم هزینه‌های آموزش و تحقیقات از تولید ناخالص داخلی | آموزش | ۷ درصد |
| تحقیقات | ۴ درصد | |||
| سهم بخش غیردولتی در تأمین هزینه‌های تحقیقات | ۵۰ درصد | |||
| نسبت هزینه‌کرد اعتبارات تحقیقاتی در اولویتهای علم و فناوری به کل اعتبارات تحقیقاتی کشور | –
|
|||
| حجم قراردادهای مشاوره و پژوهشی صنعت با مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی | – | |||
| سهم هزینه‌کرد تحقیق و توسعه از کل هزینه‌های بخش صنعت | – | |||
| سهم هزینه‌کرد تحقیق و توسعه صنعت در مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی از کل هزینه‌های بخش صنعت | – | |||
|
۷
|
مشارکت بین‌المللی | تعداد مقالات مشترک با کشورهای دیگر | – | |
| تعداد پژوهشهای بین‌المللی مشارکتی | – | |||
| تعداد حوزههای علمی جدیدالتأسیس کشور برای نخستین بار در دنیا | – | |||
| تعداد دانشمندان عضو برجسته و مؤثر در مدیریت مجامع بین‌المللی | – | |||
| تعداد سخنرانان مدعو و اعضای کمیته‌های علمی و راهبری همایشهای معتبر بین‌المللی | – | |||
| تعداد مقالات بسیار پر استناد | ۲۲۵۰ | |||
| تعداد دانشگاهها و مراکز پژوهشی که در رتبه‌بندی جهانی جزء ۱۰ درصد بهترین مراکز هستند | حداقل ۵ دانشگاه | |||
| میزان جذب دانشجویان و متخصصان دیگر کشورها | –
|
|||
| ۸ | آمایش آموزشی | توزیع رشته‌ها و تناسب آن با نیازهای مناطق مختلف کشور | – | |
| امکان ورود استعدادهای مناطق مختلف به دانشگاهها | – | |||
| امکان دسترسی به تحصیلات تکمیلی برای استعدادهای مناطق مختلف
|
–
|
|||
| ۹ | اثربخشی | درصد رشد سالیانه سرانه تولید ناخالص داخلی ناشی از علم و فناوری | ۴درصد | |
| درصد کاهش میزان بیکاری به دلیل توسعه علم وفناوری | – | |||
| میزان رشد شاخص توسعه انسانی | – | |||
| سهم تولید محصولات و خدمات مبتنی بر دانش و فناوری داخلی از تولید ناخالص داخلی کشور | بیش از ۵۰ درصد | |||
| سهم صادراتِ مبتنی بر فناوریهای بالا از کلّ صادرات غیرنفتی کشور به درصد | ـ | |||
| صدور خدمات فنی و مهندسی | – | |||
| سهم ارزش افزوده تولیدی صنایع با فناوری بالا و متوسط از کل ارزش افزوده تولیدی کشور | ۵۰ درصد | |||
| میزان مشارکت دانشمندان و محققان کشور در تصمیم‌گیری امور مربوط به علم و فناوری | ||||
فصل سوم:
اولویت های علم و فناوری کشور
۳-۱. اهداف اولویت‌بندی و رویکرد پشتیبانی از اولویتها
استخراج اولویتهای علم و فناوری کشور در سند حاضر حاصل ترکیب رویکردهای مزیت‌محوری، نیاز‌محوری، مرزشکنانه و آینده‌نگری است. بر این اساس و به‌منظور تحقق اولویتها، نوع پشتیبانی از آنها بسته به وضع موجود علوم و فناوریهای مرتبط و نوع توسعه کمی و تحول و ارتقای کیفی مورد نظر در طیف وسیعی از پشتیبانی‌های فکری، مالی، قانونی، منابع انسانی و مدیریتی متغیر خواهد بود. برخی رویکردهای پشتیبانی از اولویتهای علم و فناوری عبارتند از:
- هدایت سرمایه‌گذاریها از طریق برنامههای پنج‌ساله و بودجه‌های سالیانه و ردیفها و تسهیلات مالی متمرکز؛
- هدایت نظام آموزش برای تأمین و جذب نیروهای نخبه و متخصص مورد نیاز در حوزههای اولویتدار؛
- اصلاح و ایجاد ساختارها و فرایندها و تنظیم، تدوین و تصویب سیاستها و ضوابط تشویقی خاص برای رشد سریع (میانبُر) در حوزههای اولویتدار؛
۳-۲. اولویتهای علم و فناوری کشور
اولویتها به ترتیب در سه سطح الف، ب و ج تبیین شدهاند. منظور از این نوع دسته‌بندی، تفاوت شکل و میزان تخصیص منابع اعم از مالی و انسانی و توجه ویژه مدیران و مسؤولان است، به این معنا که حصول اطمینان از رشد و شکوفایی در برخی از اولویتها نیازمند توجه، هدایت و پشتیبانی در سطوح کلان مدیریتی کشور است و در برخی دیگر رشد و توسعه با پشتیبانی مدیریت‌های میانی و تخصیص غیرمتمرکز منابع حاصل خواهد شد.
اولویتهای الف
در فناوری[۵]: فناوری هوافضا- فناوری اطلاعات و ارتباطات – فناوری هسته‌ای[۶] – فناوریهای نانو و میکرو – فناوریهای نفت و گاز – فناوری زیستی – فناوریهای زیست محیطی[۷]– فناوریهای نرم و فرهنگی؛
در علوم پایه و کاربردی: مادۀ چگال – سلولهای بنیادی و پزشکی مولکولی – گیاهان دارویی – بازیافت و تبدیل انرژی – انرژی‌های نو و تجدید پذیر – رمزنگاری و کدگذاری؛
در علوم انسانی و معارف اسلامی: مطالعات قرآن و حدیث – کلام اسلامی – فقه تخصصی – اقتصاد، جامعه‌شناسی، علوم‌سیاسی، حقوق، روان‌شناسی، علوم تربیتی و مدیریت مبتنی بر مبانی اسلامی- فلسفه‌های مضاف متکی بر حکمت اسلامی – فلسفه ولایت و امامت – اخلاق کاربردی و حرفه‌ای اسلامی – سیاستگذاری و مدیریت علم، فناوری و فرهنگ – زبان و ادب فارسی به عنوان زبان علم؛
در سلامت: سیاستگذاری و اقتصاد سلامت – دانش پیشگیری و ارتقای سلامت با تأکید بر بیماری‌های دارای بار بالا و معضلات بومی – الگوهای شیوه زندگی سالم منطبق با آموزه‌های اسلامی – استفاده از الگوهای تغذیه بومی؛
درهنر: حکمت و فلسفه هنر – هنرهای اسلامی ایرانی – هنرهای مرتبط با انقلاب اسلامی و دفاع مقدس – اقتصاد هنر – فیلم و سینما – رسانه‌های مجازی با تأکید بر انیمیشن و بازیهای کامپیوتری – معماری و شهرسازی اسلامی ایرانی – موسیقی سنتی و بومی ایران – ادبیات، شعر و داستان نویسی – طراحی هنری ایرانی اسلامی.
اولویتهای ب
در فناوری: لیزر – فوتونیک – زیست‌حسگرها – حسگرهای شیمیایی – مکاترونیک – اتوماسیون و روباتیک – نیم‌رساناها – کشتی‌سازی – مواد نوترکیب – پلیمرها – حفظ و احیای ذخایر ژنتیک – اکتشاف و استخراج مواد معدنی – پیشبینی و مقابله با زلزله و سیل – پدافند غیرعامل؛
در علوم پایه و کاربردی: ژئوفیزیک – ایمنی زیستی – بیو انفورماتیک – اپتیک – فیزیک انرژی های بالا و ذرات بنیادی – محاسبات و پردازش اطلاعات کوانتومی – نجوم و کیهان شناسی – فیزیک اتمی و شتابگرها – علوم ژنتیک – علوم شناختی و رفتاری – محاسبات نرم و سیستمهای فازی – توپولوژی؛
در علوم انسانی و معارف اسلامی: اخلاق اسلامی و مطالعات بین‌رشته‌ای آن – الهیأت – عرفان اسلامی – فلسفه – غرب شناسی انتقادی – کارآفرینی و مهارت‌افزائی – تاریخ اسلام، ایران و انقلاب اسلامی- مطالعات زنان و خانواده مبتنی بر مبانی اسلامی – تاریخ علم (با رویکرد تاریخ اسلامی و ایرانی) – جغرافیای سیاسی؛
در سلامت: داروهای جدید و نوترکیب – مدیریت اطلاعات و دانش سلامت – طب سنتی – تجهیزات پزشکی – سلولی و مولکولی – ژن درمانی – فرآورده‌های بیولوژیک – فناوری تغذیه‌ای؛
در هنر: مطالعات انتقادی هنر مدرن – مطالعات تطبیقی حوزههای هنر- هنرهای سنتی و صنایع دستی – خوشنویسی – هنرهای نمایشی – مباحث میان رشته‌ای هنر و شاخه‌های علوم با تاکید بر نگاه اسلامی.
اولویتهای ج
در فناوری: اپتوالکترونیک – کاتالیستها – مهندسی پزشکی – آلیاژهای فلزی – مواد مغناطیسی – سازه‌های دریایی – حمل و نقل ریلی – ایمنی حمل و نقل – ترافیک و شهرسازی – مصالح ساختمانی سبک و مقاوم – احیا و بهرهبرداری مراتع و جنگلها – فناوریهای بومی؛
در علوم پایه و کاربردی: جبر و ریاضیات غیرخطی – ریاضیات گسسته و ترکیبیاتی – آنالیز تابعی و همساز – سیستم های دینامیکی و احتمال – کنترل و بهینه سازی – زیست ریاضی – پلاسما – بیوفیزیک – فیزیک سیستمهای پیچیده – بیوشیمی – شیمی سبز – مواد سیلیکونی – تکتونیک و زمین شناسی مهندسی – فرآوری و استحصال و تلخیص مواد آلی و معدنی – مخاطرات زیست محیطی – تغییرات اقلیمی – اقیانوس‌شناسی و علوم دریایی – تنشهای زیستی و غیرزیستی – تولید ارقام و گونه‌های مناسب با بهرهبرداری از تنوع زیستی – بهینه سازی الگوی کشت منطقه‌ای – جامعه شناسی زیستی؛
در سلامت: علوم میان رشته‌ای بین علوم پایه با علوم بالینی – مقابله با انواع اعتیاد – ایمنی غذایی – امنیت غذایی؛
فصل چهارم: راهبردها و اقدامات ملی توسعه علم و فناوری در کشور
۴-۱ راهبردهای کلان توسعه علم و فناوری در کشور
راهبرد کلان ۱: اصلاح و انسجام‌بخشیدن به ساختارها و نهادهای علم و فناوری و هماهنگ‌سازی نظام تعلیم و تربیت در مراحل سیاستگذاری و برنامه‌ریزی کلان
راهبرد کلان ۲: توجه به علم و تبدیل آن به یکی از گفتمانهای اصلی جامعه و ایجاد فضای مساعد، شکوفا و مولد علم و فناوری بر مبنای آموزه‌های اسلامی از طریق توسعه و تعمیق و بکارگیری مؤلفه‌های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی
راهبرد کلان ۳: ایفای نقش مؤثرتر چرخه علم، فناوری و نوآوری در اقتصاد
راهبرد کلان ۴: نهادینه کردن مدیریت دانش و ابتنای مدیریت جامعه بر اخلاق و دانش بر اساس الگوهای ایرانی- اسلامی در نهادهای علمی، اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و دفاعی- امنیتی
راهبرد کلان۵: نهادینه کردن نگرش اسلامی به علم و تسریع در فرایندهای اسلامی شدن نهادهای آموزشی و پژوهشی
راهبرد کلان۶: تحول و نوسازی نظام تعلیم و تربیت اعم از آموزش و پرورش و آموزش عالی به‌منظور انطباق با مبانی تعلیم و تربیت اسلامی و تحقق اهداف کلان نقشه
راهبرد کلان۷: جهت‌دهی آموزش، پژوهش، فناوری و نوآوری به سمت حل مشکلات و رفع نیازهای واقعی و اقتضائات کشور با توجه به آمایش سرزمین و نوآوری در مرزهای دانش برای تحقق مرجعیت علمی
راهبرد کلان ۸: تربیت و توانمندسازی سرمایه انسانی با تأکید بر پرورش انسانهای متقی، کارآفرین، خودباور، خلاق، نوآور و توانا در تولید علم، فناوری و نوآوری متناسب با ارزشهای اسلامی و نیازهای جامعه
راهبرد کلان ۹: تعامل فعال و اثرگذار علمی و فناوری با کشورهای دیگر به‌ویژه کشورهای منطقه و جهان اسلام
راهبرد کلان ۱۰: تحول و ارتقای کمّی و کیفی در علوم انسانی و هنر مبتنی بر معارف اسلامی
راهبرد کلان ۱۱: نقش‌آفرینی مؤثرتر چرخه علم، فناوری و نوآوری در حوزه علوم پزشکی و سلامت
راهبرد کلان ۱۲: نقش‌آفرینی مؤثرتر چرخه علم، فناوری و نوآوری در حوزه فنی و مهندسی
راهبرد کلان ۱۳: توسعه، تعمیق و تقویت آموزش و پژوهش در حوزه علوم پایه
۴-۲ راهبردها و اقدامات ملی متناسب با راهبردهای کلان توسعه علم و فناوری در کشور:
راهبرد کلان ۱:
اصلاح و انسجام‌بخشیدن به ساختارها و نهادهای علم و فناوری و هماهنگ‌سازی نظام تعلیم و تربیت در مراحل سیاستگذاری و برنامه‌ریزی کلان
راهبردهای ملی:
- سیاستگذاری و ارتقای هماهنگی و هم‌افزایی در بخشهای مختلف کشور در اجرایی کردن نقشه جامع علم و فناوری؛
- همسوکردن سیاستهای توسعه صنعتی و اقتصادی کشور، به‌ویژه برنامههای پنج‌ساله توسعه، با سیاستهای کلان توسعه علم و فناوری در کشور؛
- تعیین حدود مدیریت و مالکیت نهادهای مرتبط با حوزه علم و فناوری ؛
- ساماندهی نظام مالکیت فکری در حوزههای علم و فناوری؛
- بازنگری، اصلاح، یکپارچه‌سازی، ساده‌سازی و روزآمد کردن قوانین و مقررات نظام علم و فناوری کشور؛
- اصلاح فرآیندها و ساختارهای نظارت و ارزیابی علم، فناوری و نوآوری ملی و تعیین استاندارد های بومی در حوزه علم و فناوری در چارچوب نیازهای اقتصادی و اجتماعی کشور؛
- ساماندهی نظام تأمین مالی توسعه علم و فناوری؛
- سازماندهی نظامهای حرفه‌ای مبتنی بر دانش علمی و فنی برای اداره واحدهای اقتصادی ـ اجتماعی و نهادینه کردن فرهنگ مهارت‌گرایی، پژوهش‌محوری و کارآفرینی در نظام علم، فناوری و نوآوری؛
- ایجاد هماهنگی در سیاستگذاری و برنامه‌ریزی در بین دوره آموزش رسمی عمومی، آموزش مهارتی و حرفه‌ای و آموزش عالی به منظور تداوم فرایند فعالیتهای تعلیم و تربیت؛
- سیاستگذاری و برنامه‌ریزی مشترک شورایعالی حوزههای علمیه و شورایعالی انقلاب فرهنگی بمنظور ساماندهی و ارتقای تعامل حوزه و دانشگاه در تولید و توسعه علم در پرتو آموزه‌های اسلامی؛
- ایجاد هماهنگی و کاهش مرزهای میان نظام تعلیم و تربیت رسمی و غیر رسمی در کشور؛
اقدامات ملی :
- طراحی سازوکار لازم برای سیاستگذاری اجرایی، اجرایی کردن نقشه جامع علمی، تصویب و ابلاغ برنامههای ملی و نظارت و ارزیابی‌های مربوطه؛(۱)[۸]
- هماهنگی و انسجام بخشی بین نهادهای ذیربط در علم و فناوری و تکمیل نهادهای مرتبط با چرخه علم و فناوری؛(۱)
- توانمندسازی بخش غیردولتی در نظام علم و فناوری و کاهش تصدی‌گری دولت همزمان با تقویت ابعاد نظارتی آن؛(۳)
- افزایش سهم وقف و خیریه در توسعه و پشتیبانی از مؤسسات و نهادهای علم و فناوری؛(۳)
- ثبت و اعتبار سنجی مالکیت فکری در حوزۀ علم و فناوری در قوۀ مجریه؛(۴)
- ایجاد نهاد دادرسی تخصصی علم و فناوری برای رسیدگی به شکایات و دادخواهی‌ها در قوۀ قضائیه؛(۳و۴)
- ایجاد نظام ثبت اختراع امتحانی (اثباتی) در حوزههای اولویتدار؛(۴)
- اصلاح، ترمیم و تکمیل نظام پشتیبان ثبت اختراع و اکتشاف از جمله دفاتر خصوصی تنظیم و پیگیری حقوقی ثبت اختراع و اکتشاف، دفاتر خصوصی تحلیل اختراع و اکتشاف و مراکز اطلاع رسانی فناوری؛(۴)
- تقویت و ساماندهی قوانین و مقررات مالکیت فکری در عرصه مقالات علمی، کتب علمی و پایان‌نامه‌ها، ثبت اختراعات و نرم‌افزارهای فنی و تخصصی(۴)
- ساماندهی نظام استاندارد علم و فناوری با حفظ وظایف برنامه‌ریزی و نظارت برای دولت و ارایه خدمات آزمایشگاهی با مشارکت بخش غیردولتی و بومی‌کردن استانداردها و تدوین استانداردهای جدید با مشارکت نهادهای علمی، مدنی و دانش بنیان؛(۶)
- طراحی نظام کارآمد برای نظارت و ارزیابی و استقرار نظامهای جامع رتبه‌بندی و تضمین کیفیت نهادهای علمی، فناوری و نوآوری با تأکید بر حفظ حقوق متقاضیان و شفاف‌سازی و رونق بازار عرضه و تقاضا؛(۶)
- ساماندهی، پویاسازی و تسهیل نظام تأمین مالی مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی با حفظ ارزشها و رعایت استانداردهای مربوطه؛ (۷)
- افزایش نقش و سهم دولت در حمایت از پژوهشهای راهبردی و بنیادین با تاکید بر بهرهبرداری از نتایج آنها؛(۷)
- هدفمند کردن اعتبارات پژوهشی و تسهیل سازوکارهای مالی به منظورتوسعه پژوهشهای تقاضا محور؛(۷)
- استفاده از سازوکارها و مشوقهای مالی متنوع از جمله معافیت مالیاتی، کمک، وام، معافیتهای گمرکی و تعرفه‌ای برای تقویت نقش بخش خصوصی و بنگاههای نوآور در حوزه علم و فناوری؛(۷)
- ساماندهی بودجه دستگاهها و شرکتهای دولتی و الزام آنها به تامین منابع مورد نیاز پژوهشها در راستای تحقق اهداف و شاخصهای نقشه جامع؛(۷)
- حمایت از ایجاد، توسعه و تامین بهنگام منابع نهادهای مالی نظام علم، فناوری و نوآوری از جمله صندوقهای سرمایه‌گذاری خطر‌پذیر، صندوقهای توسعه فناوری، شرکتهای تامین سرمایه و بانک‌های توسعه فناوری و نوآوری؛ (۷)
- ایجاد بازار فرابورس مؤسسات و شرکتهای دانش بنیان و حمایت از ورود آنها به بازار بورس؛(۷)
- ایجاد شبکه هماهنگی و همکاری فعالیتهای مالی بین نهادهای تامین مالی علم و فناوری؛(۷)
- ایجاد تسهیلات قانونی برای افزایش سرمایه‌گذاری بخش غیردولتی در تحقیق و توسعه و ارتقای سهم اعتبارات پژوهشی بخش غیردولتی از تولید ناخالص داخلی؛(۷)
- سیاستگذاری و برنامه‌ریزی مشترک و متمرکز تربیتی برای رسانه‌ها و نهادها و مراکز موثر بر تربیت به‌منظور همسویی با نظام رسمی آموزش و پرورش؛(۱۱)
راهبرد کلان ۲
توجه به علم و تبدیل آن به یکی از گفتمانهای اصلی جامعه و ایجاد فضای مساعد، شکوفا و مولد علم و فناوری بر مبنای آموزه‌های اسلامی از طریق توسعه و تعمیق و بکارگیری مؤلفه‌های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی
راهبردهای ملی:
- تقویت نگاه دینی به مقولۀ علم و علم‌آموزی و فریضه قلمدادکردن آن و گسترش و ترویج آموزه‌های قرآن کریم و معصومین(علیهم‌السلام) در تربیت علمی و آداب تعلیم و تعلم؛
- توسعه فرهنگ مطالعه، تتبع، تحقیق و تقویت روحیه پرسشگری، حقیقت جوئی و یادگیری مادام‌العمر در سطح عموم و استفاده از یافته‌های تحقیقاتی و علمی در زندگی روزمره به صورت عاملی برای توسعه اجتماعی و بهبود زندگی؛
- فرهنگ‌سازی عمومی برای تقویت جنبش نرمافزاری و تولید بومی علم در جامعه و ارتقای آگاهیهای علمی عمومی در ابعاد مختلف فرهنگی، سیاسی و اقتصادی؛
- ارتقای منزلت و صلاحیت حرفه‌ای و مرجعیت علمی و اجتماعی معلمان، استادان، پژوهشگران و فن‌آوران؛
- گسترش فضای تولید علم و فکر با حمایت از کرسیهای آزاداندیشی و نظریه‌پردازی، کانونهای تفکر و مناظرات علمی مبتنی بر جدال احسن و نقدپذیری عالمانه؛
- ارتقای سطح مشارکت دانشمندان و نقش‌آفرینان علم و فناوری در ایفای رسالتهای اجتماعی، تعمیق، ترویج و احترام به ارزشهای اصیل اسلامی و ایرانی و اخلاق حرفه‌ای و بهره برداری از ذخایر غنی فرهنگی؛
- استفاده از ظرفیت رسانه‌ها برای پیشبرد اهداف نظام علم و فناوری در کشور؛
اقدامات ملی:
- ایفای نقش فعال‌تر مساجد به عنوان پایگاههای علمی و فرهنگی در ترویج و انتشار علم در سطح عموم جامعه؛(۱)
- ساده‌سازی زبان علم برای عموم مردم و تولید واژگان مناسب لازم به منظور نهادینه کردن فرهنگ استفاده از علم و دستاوردهای علمی در زندگی؛(۲)
- افزایش دسترسی به منابع علمی از طریق گسترش کتابخانه‌های عمومی و مجازی در مناطق مختلف و حمایت از تولید و انتشار این منابع همسو با نظام علم و فناوری و نوآوری کشور؛(۲)
- بکار گیری فنون علمی و خلاقانه در روشهای تعلیم و تربیت و تدوین متون درسی بخصوص در آموزش و پرورش به منظور ترویج تفکر خلاق علمی از پایین ترین سنین؛(۲)
- تقویت انگیزه‌های معنوی و تشویق اعتباری و مادی برای جلب نخبگان جامعه به سمت حرفه‌های معلمی و استادی، پژوهشی و فناوری؛(۴)
- حل مشکلات اجتماعی و معیشتی معلمان و پژوهشگران به منظور فراهم آوردن بستر لازم برای فعالیتهای علمی؛(۴)
- طراحی ساز و کار اجرایی و تعیین متولی تدوین، ترویج و نظارت بر اخلاق حرفه‌ای و معیارها و ضوابط رفتاری در محیطهای علمی و پژوهشی؛ (۶)
- نهادینه‌سازی تعهد و انضباط اجتماعی، قانون‌مداری و روحیه تلاش برای گسترش عدالت، رفاه و سلامت جامعه در دانش‌آموختگان با مشارکت معلمان و استادان؛ (۶)
- اختصاص بخش مهمی از برنامههای رسانه ملی با زبان ساده و عامه فهم به موضوعات علمی و فناوری؛(۷)
- طراحی و اجرای مناظرات علمی در رسانه‌های عمومی با موضوعات تخصصی علم و فناوری و حمایت از کرسیهای آزاد اندیشی، نظریه‌پردازی و نقد و مناظره؛(۷)
- انتخاب برترین رسانه‌های عمومی بر مبنای میزان توجه به علم و فناوری و تخصیص جوایز جشنواره‌ها و حمایت دولتی بر مبنای آن؛(۷)
راهبرد کلان ۳
ایفای نقش مؤثرتر چرخه علم، فناوری و نوآوری در اقتصاد
راهبردهای ملی:
- ترویج فرهنگ کسب‌وکار دانش‌بنیان و فرهنگ کارآفرینی و ارتقای توانایی علمی، فناوری و مهارتی افراد با تأکید بر نیازهای جامعه و ایجاد آمادگی جهت پذیرش مسؤولیت‌های شغلی؛
- افزایش نقش علم و فناوری در توانمندسازی و ارتقای بهرهوری در بخشهای صنعتی و تولیدی خدمات تخصصی و عمومی ؛
- تسهیل و کارآمدسازی فرایند عرضه و تقاضا و انتقال و انتشار علم و فناوری و توسعه زیرساختهای رقابت‌پذیری تولیدات فناوری و خدمات و محصولات مربوطه؛
اقدامات ملی:
- تبیین و ترویج آموزه‌های دینی در خصوص قداست و فریضه بودن کسب‌وکار متقن و دانش بنیان؛(۱)
- ساماندهی و رتبه‌بندی مؤثرتر انجمنهای علمی و شرکتهای دانش بنیان و مؤسسات پژوهشی غیردولتی و حمایت از ارجاع کار به آنها؛(۱)
- حمایت از توسعه آموزش مهارتهای پیشرفته با مشارکت بخش خصوصی، به منظور افزایش سهم کشور از بازارهای بین‌المللی؛(۱)
- حمایت از سرمایه‌گذاری بنگاههای اقتصادی در تولید و تجاری‌سازی علم و فناوری؛(۲)
- الزام دستگاهها و سازمانهای اجرایی برای شناسایی و ساماندهی و بهره‌گیری مناسب از دستاوردهای علمی و فناوری کشور؛(۲)
- حمایت از بازارسازی برای محصولات نوآورانه به ویژه از طریق اولویت‌دهی به محصولات و خدمات داخلی در خریدهای دولتی، اطلاع رسانی نیازهای آینده آنها و حمایت از استقرار شرکتهای علمی نوآور داخلی در مناطق آزاد به منظور توسعه صادرات؛(۲)
- تسهیل مراحل راه‌اندازی و فعالیت شرکتهای دانش‌بنیان اعم از أخذ پروانه و مجوز، امور واردات و صادرات، بیمه و رفع موانع استقرار آنها در شهرها؛(۳)
- ساماندهی فن‌بازارهای عمومی و ایجاد فن‌بازارهای تخصصی در حوزههای اولویتدار کشور؛(۳)
- حمایت از ایجاد مراکز ارائه خدمات پشتیبان “ایده تا بازار” و نهادهای واسط حقوقی، مالی، فنی و اداری در موضوعات اولویتدار علم و فناوری؛(۳)
- کمک به بازاریابی، صادرات و خدمات پس از فروش محصولات فناورانه شرکتهای دانش‌بنیان از طریق ساماندهی و هدایت جوایز و مشوقهای صادراتی و حمایت از ایجاد سازوکار تبلیغات و بازاریابی و توسعۀ شرکتهای واسط بازرگانی و پشتیبانی؛(۳)
- تدوین سازوکارهای حقوقی و تشویقی دانشگاهها و پژوهشگاهها برای فروش دستاوردها و ایجاد انتفاع برای دانشگاهها، پژوهشگاهها و محققان نظیر حمایت از ایجاد شرکتهای دانش بنیان با مشارکت سهامی مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی؛(۳)
- حمایت از توسعۀ مراکز رشد و پارکهای علم و فناوری با تأکید بر مشارکت بخش خصوصی؛(۳)
- پشتیبانی از تعامل بخشهای تحقیقاتی و صنعتی از طریق حمایت از شکل‌گیری نهاد تحقیق و فناوری ملی(RTI)، ایجاد و گسترش مراکز انتقال و تجاری‌سازی فناوری و دریافت خدمات و محصولات فناوری تحت مجوز (لیسانس) مؤسسات معتبر داخل؛(۳)
- اختصاص بخشی از اعتبارات طرحهای توسعه‌ای بزرگ کشور به انتقال و یادگیری فناوری و الزام مدیریت این طرحها به تدوین پیوست فناوری و مستند سازی فناوریهای انتقالی با محوریت واحدهای تحقیق و توسعه و ایجاد بانک اطلاعات این فناوریها؛(۳)
راهبرد کلان ۴
نهادینه کردن مدیریت دانش و ابتنای مدیریت جامعه بر اخلاق و دانش بر اساس الگوهای ایرانی- اسلامی در نهادهای علمی، اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و دفاعی- امنیتی
راهبردهای ملی:
- پیاده‌سازی فرایند مدیریت دانش و اطلاعات در نهادها و دستگاههای مختلف؛
- ارتباط مستمر و هم‌افزا در بین سه جریان تولید، انتشار و کاربرد و توسعه دانش و تقویت فرایند تبدیل ایده به محصول؛
- ساماندهی و تسهیل مشارکت صاحبنظران و دانشمندان دانش در نظام تصمیم‌گیری کلان کشور و نهادینه‌سازی فرهنگ پژوهش و ارزیابی و کنترل در سطوح مختلف تصمیم‌گیری؛
- ساماندهی و تقویت انجمن‌ها و جمعیت‌های علمی به منظور ایفای نقش مرجعیت علمی و ارتقای مشارکت در تصمیم سازیها، توسعه و ترویج و انتشار علم و فناوری؛
- ارتقای کیفی و کمی همایشهای علمی، نشستها و مجامع علمی معتبر داخلی با رویکرد دستیابی به تحقق مرجعیت علمی؛
- رصد، پایش و آیندهنگاری علم، فناوری و نوآوری و نیازهای بازار.
اقدامات ملی:
- استقرار نظام مدیریت دانش و تقویت سازوکارهای تبدیل دانش ضمنی به دانش صریح و انتشار و استفاده از آنها به ویژه با تقویت زیرساختهای فناوری اطلاعات و ارتباطات؛ (۱)
- حمایت از ایجاد و توسعۀ شبکههای تحقیقاتی و فناوری به منظور افزایش تعاملات و تسهیل انتقال و انتشار دانش؛(۲)
- تقویت و انسجام بخشی به نظام اطلاعات علمی و فناوری کشور با مأموریت استانداردسازی و اصلاح فرآیندهای تولید، ثبت، داوری و سنجش، ایجاد بانک‌های اطلاعاتی یکپارچه برای رساله‌ها، پایان‌نامه‌ها، طرحهای پژوهشی و فناوری، مقالات، مجلات و کتب علمی، اختراعات و اکتشافات پژوهشگران؛ (۲)
- رتبه‌بندی و ساماندهی انتشارات علمی و تقویت پایگاه استنادی علوم جهان اسلام(ISC) ؛(۲)
- طراحی سازوکار لازم به منظور بهره‌مندی سیاستگذاری‌ها، برنامه‌ریزیها و تصمیم‌گیریهای کلان کشور از پژوهشهای تأیید‌شده در مراجع معتبر علمی از جمله فرهنگستانها و مؤسسات، کانونهای تفکر و انجمنهای علمی مرتبط؛ (۳)
- اصلاح مقررات واگذاری طرحهای مطالعاتی، تحقیقاتی و فناوری ملی در راستای اولویت دادن به مؤسسات پژوهشی و فناوری داخلی؛(۳)
- اولویت‌دهی به میزان مشارکت در برنامهریزیهای ملی، میزان اثر بخشی در توسعه علم و فناوری، کمیت و کیفیت برنامههای ترویجی در حوزه علم و فناوری در شاخصهای ارزیابی و رتبه‌بندی انجمن‌ها و جمعیت‌های ملی؛(۴)
- حمایت از برگزاری همایشهای تخصصی توسط انجمن‌ها و جمعیت‌های علمی به ویژه در حوزههای اولویتدار و تسهیل واگذاری نشریات علمی و تخصصی به آنها؛(۴)
- تسهیل و تشویق حضور و مشارکت دانشمندان در همایشهای علمی داخلی و بین‌المللی در حوزههای اولویتدار؛(۵)
- ایجاد نهادهای رصد علم و فناوری در حوزههای اولویتدار با مشارکت انجمنهای علمی، مراکز دانشگاهی و مؤسسات غیردولتی؛(۶)
راهبرد کلان۵
نهادینه کردن نگرش اسلامی به علم و تسریع در فرایندهای اسلامی شدن نهادهای آموزشی و پژوهشی
راهبردهای ملی:
- نهادینه‌سازی نگرش اسلامی در برنامهها و متون آموزشی؛
- توسعه فضای تعامل فکری دانشمندان علوم دینی و سایر علوم؛
- تعامل مؤثر و سازنده نهادهای علمی حوزوی و دانشگاهی به منظور تقویت نگرش اسلامی به علم و بازسازی تمدن نوین اسلامی؛
- ارتقای سطح آگاهی، اعتقاد و رفتار اسلامی در فعالان و نهادهای عرصه علم و فناوری و اسلامی نمودن نمادها در مؤسسات آموزشی و پژوهشی؛
اقدامات ملی:
- بازنگری برنامهها و محتواهای آموزشی بر اساس مبانی نظری، ارزشی و نگرش اسلامی؛ (۱)
- حمایت از پژوهش، تولید محتوا و تدوین برنامههای آموزشی برای تبیین ارتباط علوم طبیعی و علوم جدید با آموزه‌های دینی و نگرش توحیدی؛ (۱)
- حمایت از پژوهشها و مطالعات برای شناسایی نگرشهای غیراسلامی از قبیل اومانیستی و سکولاریستی در متون آموزشی و اصلاح آنها بر اساس آموزه‌های اسلامی؛ (۱)
- تدوین تاریخ علوم طبیعی و ریاضی در دوره تمدن اسلامی و معرفی دانشمندان مسلمان و آثار آنان در رشته‌های مربوطه؛ (۱)
- ارتقای همکاری نظام‌مند حوزه های علمیه، دانشگاهها و آموزش و پرورش در فرایند برنامه ریزی آموزشی و تالیف کتب درسی به منظور تعمیق تعالیم دینی و تقویت ابعاد تربیتی ؛ (۱)
- حمایت از برگزاری نشستها و هم اندیشی‌های مشترک میان دانشمندان علوم انسانی، پایه و طبیعی با دانشمندان علوم دینی برای بررسی چالشهای حوزه علم و دین؛ (۲)
- حمایت از شبکه سازی دانشمندان و مؤسسات تحقیقاتی دینی در حوزههای مختلف دانش خصوصاً علوم انسانی؛ (۲)
- حمایت از تأسیس پژوهشکده‌های بین رشته‌ای ماموریت‌گرا در حوزههای دین و علم با حضور محققان حوزه و دانشگاه؛ (۳)
- حمایت از حضور مؤثر و نظام‌مند مدرسین حوزه در دانشگاه و بالعکس، به منظور استفاده از تجربیات یکدیگر و تقویت تعاملات فکری؛ (۳)
- طراحی برنامههای ترویجی هدفمند به منظور ارتقای سطح دانش و معرفت دینی، سیاسی و اجتماعی و فرهنگ عفاف در فعالان عرصه علم و فناوری مطابق با ارزشهای انقلاب اسلامی و متناسب با رشته تخصصی، علایق و تجارب آنان؛ (۴)
- ایجاد سازوکار توأم ساختن فعالیتهای آموزشی و پژوهشی اعضای هیأت علمی با نقش تربیتی و اخلاقی آنان در مراکز آموزش عالی و پژوهشی؛ (۴)
- نظام‌مندکردن و تدوین ضوابط مناسب برای فعالیتهای سیاسی و فرهنگی دانشجویان و اعضای هیأت علمی به منظور ارتقای معرفت و اندیشه دینی؛ (۴)
- رعایت ویژگی‌های معماری اسلامی و ملی در طراحی فضاهای کالبدی نهادها و مؤسسات آموزشی و پژوهشی؛ (۴)
راهبرد کلان۶
تحول و نوسازی نظام تعلیم و تربیت اعم از آموزش و پرورش و آموزش عالی به‌منظور انطباق با مبانی تعلیم و تربیت اسلامی و تحقق اهداف کلان نقشه
راهبردهای ملی:
- هدفمند‌سازی حمایت مالی، سرمایه‌گذاری و هزینه‌کرد دولت در آموزش عالی در راستای افزایش کارآمدی و پاسخگویی با رعایت اصل سی‌ام قانون اساسی؛
- انسجام بخشی و تقویت یکپارچگی در سیاستگذاری، نظارت و اعتبار سنجی در نظام آموزش عالی کشور؛
- طراحی الگوی گسترش آموزش عالی کشور متناسب با حوزههای اولویتدار علم و فناوری، نوع مؤسسات، اوضاع اقلیمی و نیازهای جامعه و اشتغال فارغ‌التحصیلان مبتنی بر نقشۀ جامع علمی کشور؛
- ارتقای بهرهوری مؤسسات آموزشی عالی و پژوهشی در چارچوب نظام تعلیم و تربیت اسلامی؛
- افزایش دسترسی همگانی به آموزش ؛
- ارتقای بهره وری و تقویت بنیه مالی نظام آموزش و پرورش؛
- تحول در نگرشها، روشها و محتواهای آموزشی بر اساس جهان‌بینی و تعلیم و تربیت اسلامی به منظور ارتقای توانایی‌ها و تقویت تفکر منطقی، خلاق و جستجوگر در دانش‌آموزان و دانشجویان منطبق با آموزه‌های اسلامی در زمینه‌های فردی، خانوادگی و اجتماعی؛
- بالا بردن توان مدیریت منابع انسانی و ارتقای صلاحیت علمی و حرفه‌ای، منزلت اجتماعی و سطح معیشتی معلمان؛
- اصلاح و تقویت سازوکار مدیریت مدارس به منظور ارتقای کارآمدی آنها؛
- ارتقای نقش و جایگاه خانواده در تعلیم و تربیت؛
اقدامات ملی:
- تدوین طرح جامع ساماندهی هدفمند سرمایه‌گذاری دولت در آموزش عالی به منظور شفاف سازی هزینه‌های تمام شده تحصیلی در مؤسسات آموزش عالی و ارتقاء کارآمدی آنها؛ (۱)
- افزایش استقلال مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی در مدیریت امور اداری، منابع مالی، در‌آمدها و هزینه‌ها از طریق افزایش اختیارات و مسئولیت‌پذیری هیأت‌های امنای آنان؛ (۱)
- تقویت نظام بورس تحصیلی دانشجویان مستعد به منظور ارتقای نظام آموزش عالی کشور؛ (۱)
- هدایت منابع و بودجه‌های آموزشی و پژوهشی به سوی نیازها و مأموریت‌های ملی؛ (۱)
- اصلاح و تدوین نظام برنامه‌ریزی آموزشی و پژوهشی بر اساس مبانی اسلامی با توجه به نیازهای واقعی جامعه و نهادهای متقاضی در کشور؛(۲)
- استقرار نظام سنجش و پذیرش دانشجو در آموزش عالی کشور به منظور هماهنگی و انسجام‌بخشی در سطوح سیاستگذاری، نظارت و اجرا؛ (۲)
- حمایت از مشارکت مردم، نهادهای عمومی و غیردولتی و همچنین گسترش فرهنگ وقف در حوزه آموزش عالی با حفظ کارکردهای سیاستگذاری و نظارتی دولت؛ (۲)
- توسعه فرهنگ پژوهش و کارآفرینی در آموزش عالی و برقراری تعامل فعال با نهادها و بنگاههای اقتصادی و اجتماعی در برنامهریزیهای آموزشی؛ (۲)
- ایجاد نهاد ملی مدیریت ارزشیابی، اعتبارسنجی و تضمین کیفیت در نظام آموزش عالی تحت نظر شورای عالی انقلاب فرهنگی؛(۲)
- تقویت نظارت و اعمال سیاستهای آموزشی و پژوهشی کشور در دانشگاهها، خصوصاً دانشگاههای غیردولتی؛(۲)
- ساماندهی و توسعه قطبهای علمی از جمله قطبهای مشترک بین حوزه و دانشگاه، به منظور انجام فعالیتهای علمی ویژه و مأموریت‌گرا در حوزههای اولویتدار؛ (۲)
- اعطای مأموریت ویژه به برخی از مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی ممتاز و تقویت دوره‌های پسادکتری به منظور گسترش مرزهای دانش و احراز رتبه‌های ممتاز در رتبه‌بندی جهانی ؛ (۲)
- جهت‌دهی دانشگاههای برتر کشور به اهتمام بیشتر در دوره‌های تحصیلات تکمیلی؛(۳)
- رصد دائمی ظرفیتهای محیطی و اقتضائات اجتماعی و تنظیم ظرفیت دانشگاه ها در مقاطع و حوزههای مختلف علمی متناسب با رتبۀ علمی آنها و نیازهای حال و آینده بر اساس اصول و ملاحظات آمایش سرزمین؛ (۳)
- ارتقای نقش مناسب زن و مرد در خانواده و جامعه اسلامی با اصلاح سازوکار جذب و هدایت تحصیلی دانشجویان؛ (۳)
- تخصیص منابع به مؤسسات آموزشی و پژوهشی با لحاظ نمودن اصول تمرکز زدایی و مأموریت‌گرایی در موضوعات مورد نیاز هر منطقه کشور؛(۳)
- حمایت از شکل‌گیری و توسعه مؤسسات آموزشی غیردولتی مبتنی بر اهداف و ارزشهای نقشه جامع علمی کشور؛ (۳)
- ایجاد سازوکارهای انگیزشی برای توسعۀ رقابت سالم در فعالیتهای مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی؛ (۴)
- ترویج پژوهش‌محور کردن آموزش و مسئله محور کردن پژوهش؛ (۴)
- حمایت از به کارگیری فناوریها و روشهای جدید آموزشی در آموزش عالی؛ (۴)
- بازتعریف نظام ارتقای اعضای هیأت علمی و پژوهشگران بر اساس ضوابط کیفی و اهداف و ارزشهای نقشۀ جامع علمی کشور؛ (۴)
- طراحی و استفاده از سازوکارهای انگیزشی مناسب برای جذب اعضای هیأت علمی متعهد و نخبه؛ (۴)
- تسهیل اخذ مجوز و فعالیت مؤسسات پژوهشی غیر دولتی و ایجاد نظام رتبه بندی و ارتقای علمی پژوهشگران آنها؛(۴)
- ایجاد سازوکار مناسب برای حضور تمام‌وقت اعضای هیأت علمی در دانشگاهها و افزایش تعاملات علمی استاد و دانشجو در خارج از کلاس با تاکید بر شاگرد‌پروری؛ (۴)
- توسعه نظام آموزش الکترونیک و زیرساختهای فناوری اطلاعات و ارتباطات در حوزه آموزش عالی و آموزش و پرورش؛(۵)
- افزایش سهم آموزش دوره عمومی از بودجه دولت و عملیاتی نمودن آن؛ (۶)
- تقویت مشارکت عمومی در آموزش و پرورش با حفظ کارکردهای سیاستگذاری و نظارتی نظام از طریق تسهیل تأسیس مدارس غیر دولتی، حمایت از فعالیتهای آموزشی، تشویق واقفین و خیرین و حمایت از گسترش مدارس موفق؛ (۶)
- حمایت از نهادهای غیر دولتی برای تولید و پشتیبانی از محتوا و تجهیزات آموزشی و کمک آموزشی؛ (۶)
- ایجاد نظام رتبه‌بندی مدارس و مؤسسات آموزش و پرورش به منظور شفاف‌سازی عملکرد، ارتقای کیفیت و تقویت انگیزه‌های رقابت؛ (۶)
- ایجاد نظام سنجش، ارزشیابی و تضمین کیفیت در تعلیم و تربیت رسمی و عمومی کشور؛ (۶)
- ایجاد سازوکارهای سنجش توانمندیهای دانش‌آموزان، معلمان و عملکرد مدارس، مستقل از مؤسسات مجری آموزشی؛ (۶)
- رصد دائمی شرایط محیطی به منظور پاسخگویی پیوسته و پویای آموزش و پرورش به نیازهای حال و آینده جامعه؛ (۷)
- تربیت و توانمندسازی دانش‌آموزان در شئون دینی، خانوادگی، اجتماعی، زیستی و بدنی، هنری، حرفه‌ای، علمی و فناوری برای ورود به عرصههای مختلف زندگی و جامعه و پرهیز از جهت‌گیری محض دوره آموزش عمومی به سمت آموزش عالی؛ (۷)
- بازنگری و بازتولید محتوا و روشهای آموزشی و پرورشی به منظور تعمیق تربیت اسلامی و حیات دینی و اعتقاد و التزام به ارزشهای انقلاب اسلامی در دانش‌آموزان و دانشجویان و آشنایی آنان با فرهنگ و تمدن اسلامی؛ (۷)
- بازنگری در محتوا و روشهای آموزشی با تمرکز بر اصلاح بینش‌ها و مهارتها در کنار ارائۀ اطلاعات و دانش به منظور انتقال مفاهیم پایۀ علمی، علاقمندسازی دانش آموزان به علم، ایجاد روحیه خودباوری و توانمندسازی ایشان؛ (۷)
- ارتقای جایگاه پیش‌دبستانی و مهد‌کودکها در نظام تعلیم و تربیت به منظور رشد خلاقیت‌ها، مهارتهای لازم و روحیۀ جستجوگری؛ (۷)
- ایجاد سازوکارهای لازم برای رشد خلاقیتهای علمی، هنری و مهارتی و تربیت تفکر منطقی، عقلانی و روحیه جستجوگری در دانش‌آموزان؛ (۷)
- تقویت و حمایت از آموزشهای مهارتی از طریق تمرکز در سیاستگذاری و نظارت به همراه تقویت مشارکت بخشهای غیر دولتی؛(۷)
- جهت‌دهی کتابها، نشریات، سایتها و وبلاگهای آموزشی و کمک آموزشی در راستای تعلیم و تربیت اسلامی و اهداف تعیین‌شده در نظام آموزش و پرورش؛ (۷)
- تقویت جایگاه رشته‌های علوم انسانی و معارف اسلامی در نظام آموزش و پرورش و جهت‌دهی نخبگان به سمت تحصیل در این حوزه‌ها از طریق ارتقای کیفی محتوا و شیوه‌های آموزشی؛ (۷)
- ارتقای و افزایش جذابیت آموزشهای قرآنی و اصلاح روشهای آموزشی دینی و عربی؛ (۷)
- تقویت نظام استعدادیابی، مشاوره و هدایت تحصیلی در آموزش عمومی و بازنگری و بازتولید محتوی و روشهای آموزشی و پژوهشی به منظور تحقق نقش شایسته زن و مرد در جامعه اسلامی؛ (۷)
- تقویت تعامل مسجد و مدرسه به منظور ارتقای نقش آنها درتربیت دینی محله؛(۷)
- استقرار نظام صلاحیت حرفه‌ای معلمان به منظور طبقه‌بندی مشاغل و حرفه‌ها؛ (۸)
- استقرار نظام شایسته‌سالاری و طراحی سازوکارهای مسئولیت پذیری و پاسخگویی در مدیریت‌های آموزش و پرورش؛ (۸)
- برنامه‌ریزی برای گزینش و جذب نیروی انسانی متعهد و متخصص برای حرفه معلمی و ارتقای مستمر سطح بینش، مهارت و دانش آنها؛(۸)
- طراحی و استقرار نظام جامع تربیت معلم؛ (۸)
- ارتقای سطح معیشتی، شأن اجتماعی و تواناییهای علمی و عملی معلمان و طراحی سازوکار لازم به منظور تمرکز بر تدریس و اختصاص بخشی از ساعات موظف معلمان به پژوهش و مطالعه؛ (۸)
- افزایش اختیارات و مسئولیتهای مدیریت مدرسه در چارچوب برنامهها و ارزشیابی مستمر آموزش و پرورش؛ (۹)
- افزایش همکاری اولیای دانش‌آموزان با مدرسه و آموزش خانواده‌ها؛ (۹)
- تدوین برنامه جامع مشارکت میان خانواده و نهادهای تربیتی و آموزشی؛(۱۰)
راهبرد کلان۷
جهت‌دهی آموزش، پژوهش، فناوری و نوآوری به سمت حل مشکلات و رفع نیازهای واقعی و اقتضائات کشور با توجه به آمایش سرزمین و نوآوری در مرزهای دانش برای تحقق مرجعیت علمی
راهبردهای ملی:
- ساماندهی نظام مدیریت پژوهش در کشور؛
- سیاستگذاری و برنامه‌ریزی مستمر و پویای علم و فناوری بر پایه تأمین نیازهای جامعه، تحولات جهانی و دستیابی به مرجعیت علمی کشور
- سیاستگذاری و برنامه‌ریزی در حوزۀ علوم و فناوریهای دفاعی و امنیتی با رعایت سیاستهای مصوب شورایعالی امنیت ملی؛
- توسعه و متوازن‌سازی زیرساخت‌ها، امکانات و تجهیزات، متناسب با سیاستها و راهبردهای پیشرفت علم، فناوری و نوآوری؛
- ارتقای سطح شاخصهای بهرهوری در نظام علم، فناوری و نوآوری کشور؛
- ساماندهی داوری علمی به منظور ارتقای کیفیت مجلات و انتشارات علمی؛
اقدامات ملی:
- ارزیابی و دسته‌بندی مؤسسات پژوهشی و تعیین جایگاه تشکیلاتی مناسب آنها بین وزارتخانه‌ها، دستگاههای علمی، صنعتی و اجرایی و شفاف سازی ماموریت آنها؛(۱)
- ارتقاء کارآمدی مراکز پژوهشی وابسته به دستگاههای اجرایی با رویکرد تمرکز بر حل مسائل و رفع نیازهای دستگاههای مربوطه و برون‌سپاری فعالیتهای پژوهشی قابل اجرا در سایر مراکز پژوهشی و دانشگاهی؛(۱)
- طراحی سازوکارهای خاص ارتقای محققان مراکز پژوهشی وابسته به دستگاههای اجرائی برای تشویق تحقیقات توسعه‌ای و کاربردی؛(۱)
- الزام دستگاههای اجرایی به تهیه اسناد تحول راهبردی علم و فناوری در حوزۀ مربوطه؛(۲)
- تقویت آموزش، پژوهش و فناوری در حوزههای اولویتدار علم و فناوری و هدایت منابع و اعتبارات دولتی و عمومی آنها؛(۲)
- حمایت از توسعه علوم و فناوریهای میان رشته‌ای؛(۲)
- لحاظ‌نمودن میزان رفع نیازهای جامعه در شاخصهای رتبه‌بندی مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی و نظام انگیزشی پژوهشگران و فناوران؛(۲)
- حمایت از حوزههای علم و فناوری که برای حفظ استقلال کشور و نیازهای اولیه جامعه شامل فرهنگ، سلامت، غذا، مسکن، اشتغال و ازدواج ضروریاند ؛(۲)
- حمایت ویژه از مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی ممتاز در راستای تحقق مرجعیت علمی؛(۲)
- توسعه و تقویت سازوکارهای بهره‌گیری جامعه از توانایی و قابلیت‌های صاحبان مهارت و خبرگان بدون مدرک؛(۲)
- بازتعریف جایگاه و رسالت فرهنگستانها و مؤسسات آموزشی و پژوهشی در تحلیل جریان علمی کشور و ارائۀ پیشنهادات در توسعۀ مرزهای دانش و نظریه پردازی؛(۲)
- ایجاد نهاد هماهنگی برای برنامه‌ریزی اجرایی و اولویت‌بندی در حوزۀ علوم و فناوریهای دفاعی و امنیتی با حضور دستگاههای ذیربط (و رعایت سیاستهای مصوب شورای عالی امنیت ملی)؛(۳)
- تدوین اسناد و الگوهای پیشرفت علم و فناوری در حوزه دفاعی و امنیتی؛(۳)
- حمایت از ایجاد و توسعه آزمایشگاههای ملی و مراکز خدمات تخصصی در حوزههای اولویتدار؛(۴)
- حمایت از ایجاد و توسعه شبکههای آزمایشگاهی تخصصی در حوزههای اولویتدار و طراحی سازوکارهای انگیزشی مناسب برای مشارکت داوطلبانه در شبکه ؛ (۴)
- تدوین شاخصهای سنجش بهرهوری نظام علم و فناوری و پایش آنها؛(۵)
- حمایت از جوایز ملی تعالی و ارتقای عملکرد در نهادهای علم، فناوری و نوآوری؛(۵)
- تقویت سازوکارهای انگیزشی، معنوی، اعتباری و مادی به منظور ارتقای کیفیت داوری علمی؛(۶)
- ایجاد سازوکارهای رتبه بندی داوران و استانداردسازی و آموزش شیوه‌های داوری علمی؛(۶)
راهبرد کلان ۸
تربیت و توانمندسازی سرمایه انسانی با تأکید بر پرورش انسانهای متقی، کارآفرین، خودباور، خلاق، نوآور و توانا در تولید علم، فناوری و نوآوری متناسب با ارزشهای اسلامی و نیازهای جامعه
راهبردهای ملی:
- ارتقای نظام مشاوره، استعدادیابی و هدایت تحصیلی کشور؛
- بهبود هرم ترکیب نیروی انسانی نظام به منظور تحقق برنامههای رشد و توسعه نهادهای آموزشی و پژوهشی؛
- ارتقای شایسته‌سالاری برای انتصاب افراد در جایگاههای مدیریتی علم و فناوری؛
- ارتقای همکاریهای علمی و تحقیقاتی در بین پژوهشگران، اعضای هیأت علمی، دانشجویان و طلاب در عرصههای مختلف علم و فناوری؛
- ارتقای بهرهوری منابع انسانی مؤسسات علمی و پژوهشی اعم از اعضای هیأت علمی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی و تقویت روحیه تلاش جهادی و گسترش تعاملات معلم و متعلم؛
- استفاده از حداکثر ظرفیت و تجارب نخبگان، دانشمندان، اعضای هیئت علمی، مدیران و متخصصان شاغل و بازنشسته دولتی و غیردولتی در آموزش و پژوهش.
اقدامات ملی:
- طراحی و استقرار نظام جامع مشاوره، استعدادیابی و هدایت به منظور هدایت دانش‌آموزان و دانشجویان به سوی رشته‌های علمی متناسب با اولویتهای کشور بر اساس استعداد، علاقه‌مندی و تواناییهای آنها و اولویتهای کشور؛ (۱)
- توسعه ظرفیت جذب و به‌کارگیریِ منابع انسانی متخصص کشور در مراکز علمی دولتی و غیردولتی؛ (۲)
- بازتعریف نظام انتصاب و ارتقای مدیران نهادهای آموزشی و پژوهشی، اعضاء هیأت علمی و پژوهشگران بر اساس ملاکهای کیفی و تقویت نظام شایسته‌سالاری در نهادهای آموزشی و تحقیقاتی؛ (۲,۳)
- حمایت از فعالیت تمام وقت اعضای هیأت علمی با تأمین هزینه‌های رفاهی ایشان و فعالیتهای تمام وقت دانشجویان دکترا با تأمین هزینه‌های تحصیلی و معیشتی ایشان؛ (۵)
- اختصاص پژوهانه برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی در جهت حمایت از پایان‌نامه‌ها و فعالیتهای پژوهشی ایشان با نظارت استادان راهنما؛ (۵)
- توسعۀ مهارتهای تحقیقاتی اعضای هیأت علمی و محققان و پژوهشگران و افزایش دسترسی به منابع اطلاعاتی؛ (۵)
- تدارک برنامههای تربیتی و فرهنگی در سطوح مختلف در راستای تحقق آرمانهای انقلاب شکوهمند اسلامی؛ (۵)
- طراحی سازوکار همکاری پاره وقت نخبگان، دانشمندان، اعضای هیئت علمی، مدیران و متخصصان شاغل و بازنشسته دولتی و غیردولتی در مؤسسات آموزشی و پژوهشی؛ (۶)
راهبرد کلان ۹
تعامل فعال و اثرگذار علمی و فناوری با کشورهای دیگر به‌ویژه کشورهای منطقه و جهان اسلام
راهبردهای ملی:
- توسعه زبان فارسی به عنوان یکی از زبانهای علمی در سطح جهان؛
- توسعه و تقویت شبکههای مناسبات ملی و فراملی دانشمندان و پژوهشگران و همکاری بین‌المللی با اولویت کشورهای اسلامی و کشورهای فارسی‌زبان ؛
- اصلاح سازوکارها و قوانین استخدام، ارتقای محققان و تخصیص مشوقها، بورسهای تحصیلی، فرصتهای مطالعاتی و پژوهانه‌ها برای افزایش همکاریهای بین‌المللی محققان ؛
- همکاری فعال با جهان اسلام و ایفای نقش پیشگامی برای تولید معرفت علمی مورد نیاز تمدن نوین اسلامی ؛
- برنامه‌ریزی به منظور کسب رتبه اول علم و فناوری در منطقه و جهان اسلام.
اقدامات ملی:
- افزایش پذیرش دانشجویان خارجی به منظور گسترش زبان فارسی و بسترسازی مرجعیت علمی کشور با اولویت کشورهای اسلامی و همسایه؛(۱)
- تقویت جریان معادل‌سازی واژگان علمی در تمام رشته‌ها و تأکید بر نگارش مقالات علمی- تخصصی به زبان روان فارسی؛ (۱)
- توسعه و ابداع روشهای سهل و سریع فارسی آموزی؛ (۱)
- حمایت از تأسیس رشته زبان فارسی در دانشگاههای مختلف جهان؛ (۱)
- اصلاح و تحول در روشهای آموزش زبان به ویژه زبان عربی و انگلیسی در مقاطع آموزش عمومی؛ (۲)
- ایجاد و توسعه نمایندگی‌های علمی و فناوری در سفارتخانه‌های جمهوری اسلامی ایران در حوزههای اولویتدار به منظور انتقال دستاوردها و تجارب جهانی در فناوریهای پیشرفته و صادرات دستاوردهای فناوری جمهوری اسلامی ایران به سایر کشورها؛ (۲)
- همکاری بین‌المللی با اولویت کشورهای جهان اسلام با توجه به مزیتهای نسبی و منابع هر کشور؛ (۲)
- ایجاد شبکههای پژوهشی در داخل و خارج از کشور برای انتشار و تبادل دانش و فناوری متناسب با اولویتهای ملی و بهره‌گیری از فرصتهای جهانی؛ (۲)
- ایجاد پژوهشگاههای بین‌المللی فراملی به منظور توسعۀ همکاریهای بین‌المللی به ویژه با کشورهای جهان اسلام؛ (۲)
- تأکید بر برگزاری سمینارهای منطقه‌ای و بین‌المللی و ترجمۀ آثار ایرانی- اسلامی به زبانهای مختلف منطقه و جهان؛ (۲)
- تقویت جریان اطلاعات علمی و فناوری کارآمد و توسعۀ فعالیتهای انجمنهای علمی و نهادهای پژوهشی کشور در سطح بین‌المللی با اولویت کشورهای جهان اسلام؛ (۲)
- ساماندهی تعامل و ارتباطات بین‌المللی علمی و فناوری بین سازمانها، مجامع، دانشمندان و متخصصین و افزایش برگزاری نشست‌های علمی مشترک؛ (۲)
- حمایت از طرحهای پژوهشی و فناوری بین‌المللی با سرمایه‌گذاری مشترک و تسهیل همکاریهای با مؤسسات فناوری خارجی و گسترش تعاملات فناورانه با کشورهای دارای فناوری پیشرفته با روشهایی نظیر مشارکت در کنسرسیومها با رعایت سیاستهای نظام؛ (۲)
- فراهم آوردن بستر مشارکت دانشمندان ایرانی در مجامع و مراکز برتر جهان و بهره‌گیری از دانشمندان شناخته‌شده جهانی در ایران برای تبادل آرا و نظریات و معرفی پدیده‌های نو علمی با اولویت کشورهای جهان اسلام؛ (۲)
- تبدیل پدیده خروج نخبگان به فرصتی برای گسترش نگرش و منطق انقلاب اسلامی به سراسر جهان ؛ (۲)
- ایجاد سازوکارهای حمایتی، اعطای بورسهای تحصیلی، فرصتهای مطالعاتی و پژوهانه برای افزایش همکاریهای بین‌المللی دانشگاهها و حضور آنها در مجامع و شبکههای علمی بین‌المللی؛ (۳)
- تقویت و توسعه نظام‌مند همکاری دانشگاههای کشور با دانشگاههای بزرگ و معتبر جهانی، به‌ویژه با دانشگاههای جهان اسلام با اولویت دوره‌های تحصیلات تکمیلی و با انجام پژوهشهای مشترک؛ (۳)
- اصلاح قوانین و مقررات مربوط به انتقال فناوری به کشور و ایجاد و توسعه نهادهای انتقال و بومی‌سازی فناوری از خارج به داخل و بالعکس؛(۳)
- حمایت از مطالعات لازم برای شناسایی، توانمندسازیها و نیازهای علمی و پژوهشی جهان اسلام و کشورهای منطقه؛ (۴)
- ترجمه منابع علمی ایرانی اسلامی و ارسال کتب فارسی مرجع حاوی تولیدات و نظرات علمی دانشمندان کشور، به مراکز و کتابخانه‌های معتبر جهان؛ (۴)
- بهره‌گیری از فرصتهای جهانی و توانمندیهای ملی برای توسعه و تعالی حوزه علوم انسانی و اجتماعی بر اساس مبانی بینشی و ارزشی اسلام؛ (۴)
- مشارکت فعال در تنظیم معیارها و اهداف نظام اعتبارسنجی و رتبه‌بندی مراکز آموزش عالی در منطقه و جهان اسلام؛ (۴)
- تقویت و توسعه همکاری الهام‌بخش و اثرگذار با دانشگاههای کشورهای جهان اسلام و بهرهبرداری از ظرفیت دانشگاههای کشورهای پیشرو در علم و فناوری از طریق تبادل استاد و دانشجو و اجرای دوره‌های آموزشی مشترک در رشته‌های اولویتدار. (۴)
- جلب مشارکت مؤثر متخصصان و پژوهشگران ایرانی و غیر ایرانی مقیم خارج از کشور؛ (۵)
- حمایت از ارائه مقالات معتبر علمی در عرصه بین‌المللی و ثبت اختراعات و اکتشافات؛ (۵)
راهبرد کلان ۱۰
تحول و ارتقای کمّی و کیفی در علوم انسانی و هنر مبتنی بر معارف اسلامی
راهبردهای ملی:
- توسعه هدفمند علوم انسانی بر پایه فطرت الهی انسانها و معارف اسلامی و ساماندهی آموزشها و پژوهشهای آن؛
- تقویت تعامل مؤثر حوزه و دانشگاه به منظور تولید علوم انسانی و هنر؛
- ترویج و تعمیق نقد و مناظره و گسترش کرسیهای نظریه پردازی در حوزه علوم انسانی، هنر و معارف اسلامی؛
- گسترش گرایشهای میان‌رشته‌ای در درون علوم انسانی و بین رشته‌های علوم انسانی و سایر علوم، بر اساس نگرش اسلامی با رویکرد رفع نیازهای علمی و اجتماعی؛
- ایجاد ساختارهای خاص حمایت از توسعه کیفی علوم انسانی و معارف اسلامی؛
- توسعه و بومی‌سازی هنر و علوم انسانی کاربردی و متناسب سازی رشته‌های آنها با نیازهای واقعی کشور؛
- ساماندهی و تقویت هدفمند آموزش زبانهای خارجی به منظور تحول کیفی در آنها؛
- بسترسازی و تقویت ساختارهای حمایتی برای رشد هنر متعهد؛
- حمایت از توسعه آموزش و پژوهشهای بنیادی و کاربردی در حوزه هنر متعهد؛
اقدامات ملی:
- حمایت از تولید و کاربردی کردن علوم انسانی با جهت‌گیری اسلامی؛ (۱)
- ایجاد سازوکار روزآمدسازی محتوای آموزشی در رشته‌های علوم انسانی و هنر مبتنی بر مبانی اسلامی و نظارت بر ارتقای کیفی آن؛ (۱)
- اصلاح آموزشهای علوم انسانی به منظور توجه بیشتر به مطالعات بنیادی و تأکید بر آموختن اصول، مبانی و قواعد اساسی علوم مربوطه مبتنی بر مبانی اسلامی؛ (۱)
- توسعه پژوهشهای بنیادی معرفتی در حوزه علوم انسانی مبتنی بر مبانی اسلامی و ارائه تولیدات علمی آنها به جهان؛ (۱)
- حمایت از تأسیس انجمن‌ها، پژوهشگاهها و قطبهای علمی مشترک بین حوزه و دانشگاه به منظور شکل‌گیری و تکوین دیدگاهها و نظریات اسلامی در حوزه علوم انسانی؛ (۲)
- طراحی و توسعه برنامههای پژوهشی، فرصت مطالعاتی و آموزشی مشترک میان حوزه و دانشگاه و ایجاد مراکز پژوهشی و آموزشی مشترک؛ (۲)
- طراحی سازوکارهای لازم برای تربیت و جذب معلمان، مربیان و مدرسان دروس معارف اسلامی و علوم انسانی در مدارس و دانشگاهها با استفاده از توانمندی‌ها و ظرفیتهای حوزه های علمیه؛(۲)
- تدوین قوانین و مقررات مورد نیاز و تقویت کرسیهای نظریه‌پردازی، نقد و مناظره جهت تولید علوم انسانی و تحقق مرجعیت علمی؛ (۳)
- ایجاد سازوکارهای تشویق نظریه‌پردازان در حوزههای علوم انسانی و معارف اسلامی و انتشار دستاوردهای آنان؛ (۳)
- ارتقای جایگاه کرسیهای نظریه پردازی برای فعالیت در سطح بین المللی با تاکید بر جهان اسلام؛ (۳)
- ایجاد سازوکارهای لازم برای تقویت مواجهه انتقادی و تطبیقی با متون ترجمه‌ای در علوم انسانی؛ (۳)
- ایجاد گرایشهای میان‌رشته‌ای بین شاخه‌های علوم اسلامی، علوم انسانی و سایر علوم؛ (۴)
- حمایت از مطالعات و ایجاد فلسفه‌های رشته‌های مختلف علوم بر پایه فلسفه و حکمت اسلامی؛ (۴)
- اصلاح جریان استعدادیابی و هدایت تحصیلی برای جذب استعدادهای برتر در علوم انسانی و معارف اسلامی؛ (۵)
- حمایت از تاسیس و فعالیت مراکز نخبه‌پرور در حوزه علوم انسانی مبتنی بر مبانی اسلامی؛ (۵)
- ایجاد نظام حمایت معنوی، اعتباری و مالی از پژوهشهای علوم انسانی مبتنی بر مبانی اسلامی و حمایت از تألیفات، رساله‌ها، پژوهشها و سمینارهای علمی تخصصی در این زمینه؛ (۵)
- حمایت از پایان‌نامه‌ها و رساله‌های تحصیلی در رشته‌های علوم انسانی و هنر در جهت رفع نیازهای کشور؛ (۶)
- حمایت از توسعه پارکهای علم و فناوری ویژه علوم انسانی و هنر بر اساس نیازها و استعدادهای منطقه‌ای و استانی؛ (۶)
- تقویت سازمانهای مردم‌نهاد (سمن) و اجتماعات علمی حرفه‌ای در حوزه پژوهشهای علوم انسانی مبتنی بر مبانی اسلامی؛ (۶)
- بازنگری در توسعه کمی و کیفی رشته‌های علوم انسانی و میزان پذیرش دانشجو بر اساس نیازهای جامعه و وجود فرصتهای شغلی؛ (۶)
- توسعه رشته‌های علوم انسانی و هنر منوط به وجود منابع علمی متناسب با نگرش اسلامی و مدرسان دارای صلاحیت و مسلط بر مبانی اسلامی؛(۶)
- ساماندهی مؤسسات آموزش زبانهای خارجی و متنوع سازی آموزش آنها از طریق شفاف سازی نیازهای کشور برای تعاملات بین المللی علم و فناوری؛ (۷)
- بومی سازی و تدوین برنامههای درسی و محتوای آموزشی در زمینه آموزش زبانهای خارجی با توجه به فرهنگ اسلامی؛ (۷)
- تقویت استفادۀ زبان فارسی در حوزههای تخصصی علوم با تأکید بر معادل‌سازی مفهومی برای اصطلاحات تخصصی و ترویج آنها در مجامع علمی و تلاش برای تبدیل زبان فارسی به زبان علم؛ (۷)
- حمایت از تولیدات هنری با رویکرد معرفی ارزشهای انقلاب اسلامی و دفاع مقدس؛ (۸)
- حمایت از تولیدات هنری به منظور تقویت جلوه‌های عملی و ملموس هنر متعهد در شئون مختلف زندگی و احیای هنرهای سنتی فراموش شده؛ (۸)
- تدوین نظام ثبت حقوقی آثار هنری؛(۸)
- تقویت و راه‌اندازی حوزههای میان‌رشته‌ای بین هنر و دیگر رشته‌های علوم بر اساس آموزه‌های اسلامی به ویژه فلسفه و فقه هنر؛ (۹)
- تدوین، گسترش و تعمیق دروس مربوط به مبانی نظری هنر متعهد و توسعه رشته‌های هنرهای محلی و منطقه‌ای در چارچوب فرهنگ اسلامی؛ (۹)
- هدایت آموزش و پژوهشهای هنری برای نیل به هنر متعهد و نقد و ارزیابی جلوه‌های هنری حاکم بر زندگی امروز؛ (۹)
- زمینه‌سازی و تقویت مطالعات برای معرفی هنرمندانه معارف اسلامی به منظور افزایش اثرگذاری معارف دینی در جامعه؛ (۹)
- حمایت از تاسیس و گسترش فعالیت مراکز آموزشی و پژوهشی هنر اسلامی با مشارکت حوزههای علمیه؛ (۹)
راهبرد کلان ۱۱
نقش‌آفرینی مؤثرتر چرخه علم، فناوری و نوآوری در حوزه علوم پزشکی و سلامت
راهبردهای ملی:
- توسعه و بومی‌سازی علوم و فناوریهای سلامت در کشور ؛
- توسعه آموزش و پژوهش در زمینه ترویج شیوه‌های زندگی سالم و اسلامی و نیز عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت و بهداشت؛
اقدامات ملی
- توسعه آموزشها و پژوهشهای حوزه تغذیه و پیشگیری، به منظور بهره‌مندی از مواد غذایی سالم و حفظ سلامت جامعه؛ (۱)
- تولید دانش با تأکید بر بیماریها و معضلات بومی؛ (۱)
- تقویت ارتباط زمینه‌های علوم سلامت، بالینی، طب سنتی اسلامی-ایرانی با علوم پایه، علوم اسلامی، علوم انسانی و علوم اجتماعی؛ (۱)
- ساماندهی بازار محصولات و تجهیزات سلامت در کشور به منظور حمایت از تولید علم و فناوریهای بومی ؛(۱)
- توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در عرصه سلامت به منظور ایجاد نظام سلامت الکترونیک با رعایت اخلاق اسلامی، امنیت اجتماعی و حریم خصوصی؛ (۱)
- تقویت نظام آموزشی با رویکرد تربیت سرمایه انسانیِ متخلق به اخلاق حرفه‌ای مبتنی بر تعالیم اسلامی؛ (۲)
راهبرد کلان ۱۲
نقش‌آفرینی مؤثرتر چرخه علم، فناوری و نوآوری در حوزه فنی و مهندسی
راهبردهای ملی:
- توجه ویژه به توسعه نیازمحور علوم و فناوریهای مهندسی برای تولید و جذب فناوری با توان رقا‌بتی و ثروت‌‌آفرینی با حفظ محیط زیست و الگوی صحیح مصرف و رعایت اخلاق حرفه‌ای؛
- تقویت ساختارهای حمایت از توسعۀ تقاضامحور فعالیتهای فنی و مهندسی؛
اقدامهای ملی:
- تقویت شرکتهای فنی و مهندسی به منظور کسب توان طراحی مفهومی و پایه؛(۱)
- حمایت از شرکتهای طراحی مهندسی برای مشارکت در طرحهای بین المللی؛(۱)
- ایجاد سازوکارهای لازم به منظور تحصیل و تشویق صادرات و خدمات فنی و مهندسی؛(۱)
- واگذاری طرحهای کلان ملی پژوهش و فناوری به متخصصان داخلی به منظور ارتقای خودباوری و توانمندی ملی و در راستای تأمین نیازهای آتی کشور و جهان؛(۱)
- تدوین معیارهای اخلاق حرفه‌ای مهندسی و ترویج و نظارت بر رعایت آنها؛ (۱)
- تشویق دانش‌آموختگان فنی و مهندسی به سمت ایجاد شرکتهای دانش‌بنیان خصوصی و تعاونی در پارکها و مراکز رشد علم و فناوری از طریق ارائۀ تسهیلات خاص به آنها؛(۲)
- توسعه و ساماندهی نظامهای مهندسی به منظور افزایش کارآمدی و پاسخگویی آنها؛(۲)
- حمایت از شرکتهای طراحی و مهندسی به منظور کاربردی کردن دانش فنی تولید شده در پژوهشگاهها و دانشگاهها؛(۲)
راهبرد کلان ۱۳
توسعه، تعمیق و تقویت آموزش و پژوهش در حوزه علوم پایه
راهبردهای ملی:
- تشویق و هدایت مؤسسات علمی و آموزشی در توسعه علوم پایه به منظور گسترش مرزهای علم و پاسخگویی به نیازهای جامعه؛
- افزایش بهرهوری نهادها و زیرساخت‌ها در حوزۀ علوم پایه؛
اقدامهای ملی:
- تعریف طرحهای کلان ملی و حمایت از آنها در حوزههای اولویتدار و افزایش سرمایه گذاری بخشهای صنعت و بازار از آنها؛ (۱)
- الزام و تشویق طرحهای مطالعاتی و تحقیقات کاربردی و توسعه‌ای به هزینه‌کرد بخشی از اعتبارات خود در پژوهشهای علوم پایه مرتبط ؛(۱)
- تشویق نظریه‌پردازی در علوم پایه برای کشف مسیرهای جدید و میانبر علمی؛ (۱)
- بازنگری و ارتقای روشهای و محتوای آموزش علوم پایه در کلیه سطوح تحصیلی؛ (۱)
- تقویت تعامل میان علوم پایه با سایر علوم؛ (۱)
- شبکه سازی مؤسسات آموزشی و پژوهشی در حوزۀ علوم پایه به منظور افزایش هماهنگی و همکاری و تقویت تحقیقات بین‌رشته‌ای از طریق اشتراک امکانات و تجهیزات، تقسیم کارهای پژوهشی و جذب نخبگان علمی؛(۲)
فصل پنجم: چارچوب نهادی علم، فناوری و نوآوری
۵-۱ تقسیم کار ملی در نظام علم و فناوری
الف) سیاستگذاری کلان، نظارت و ارزیابی
سیاستگذاری و تصمیم‌گیری کلان و راهبردی نظام علم و فناوری، روزآمد سازی و اجرایی نمودن نقشۀ جامع علمی کشور و ارزیابی و نظارت بر حسن اجرای آن، سیاستگذاری کلان همکاریهای بین‌المللی علم و فناوری و تصویب اسناد ملی فناوریهای اولویتدار بر عهدۀ شورای عالی انقلاب فرهنگی میباشد که با سازوکار مورد نظر شورا انجام میگیرد.
ب) سیاستگذاری اجرایی، هماهنگی و انسجام‌بخشی اجرای نقشه جامع علمی کشور
به منظور تهیه، تصویب و ابلاغ سیاستهای اجرایی، طراحی سازوکار تحقق اهداف نقشه و اصلاح ساختارها و فرآیندهای مربوطه، هماهنگی و انسجام بخشی در اجرای نقشه جامع علمی و نظارت بر حسن اجرای آن، “ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور” توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی با ترکیب زیر ایجاد می‌گردد:
- دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی (رئیس)
- پنج نفر از اعضای حقیقی به انتخاب شورا
- رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها با اجازه ایشان
- وزیر علوم، تحقیقات و فناوری
- معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری
- وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
- وزیر آموزش و پرورش
- رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی
- رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی
- یک نفر از مدرسین حوزوی به انتخاب شورای عالی حوزههای علمیه
تبصره۱: شرح تفصیلی وظایف ستاد با پیشنهاد رئیس ستاد به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی می‌رسد.
تبصره۲: با توجه به تنوع ارتباط نظام علم و فناوری با عرصههای مختلف فرهنگی، صنعتی، تولیدی و خدماتی، در موارد لازم از وزرا و رؤسای نهادهای ذیربط جهت شرکت در جلسات ستاد و کمیسیون‌های مربوط دعوت به عمل خواهد آمد.
ج) برنامه‌ریزی، اجرا و فرهنگ‌سازی
وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، معاونت علمی و فناوری رئیس جمهوری و بنیاد ملی نخبگان، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزارت آموزش و پرورش، فرهنگستانهای کشور، جهاد دانشگاهی، مرکز همکاریهای فناوری و نوآوری ریاست جمهوری، سایر وزارتخانه‌ها و نهادها و مؤسسات علمی و فناوری، صدا و سیما، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سایر نهادها و دستگاههای تبلیغی و فرهنگی کشور، در فرآیند اجرایی‌نمودن و فرهنگ‌سازی نقشه در چارچوب سیاستهای مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی با ستاد راهبری اجرای نقشۀ جامع علمی کشور همکاری می‌نمایند.
۵-۲. نظام اجرا، نظارت، ارزیابی و بهروز رسانی نقشه جامع علمی کشور
اتخاذ تدابیر لازم در لایه‌های مختلف نظام علم و فناوری و ترسیم صحیح و شفاف گردش فعالیت‌ها و تعاملات در بین اجزای نظام، ضامن اجرای نقشه و ارتقای بهرهوری کشور در این زمینه است. همچنین حفظ و استمرار کارکرد نقشه جامع علمی مستلزم پایش و کنترل پیشرفت اجرای نقشه در افق زمانی پیش‌بینی‌شده برای آن و مراقبت از صحت و اعتبار اجزای مختلف نقشه است. این پایش و مراقبت باید به‌گونه‌ای باشد که جهت‌گیری نظام اجرایی نقشه به سوی دستیابی به اهداف آن حفظ شود و در صورت بروز هرگونه تغییرات اثرگذار در مفروضات و اوضاع محیطی، این تغییرات در کوتاه‌ترین زمان شناسایی و آثار آن تحلیل شود و مراجع مربوط اقدامات اصلاحی مورد نیاز را به تصویب برسانند. به این منظور:
۱- ستاد راهبری اجرای نقشۀ جامع علمی کشور با ایجاد سازوکارهای لازم و استفاده از نهادهای مختلف، ضمن انجام تصمیم‌گیریهای لازم و ابلاغ مصوبات، وظیفه نظارت و ارزیابی تحقق اهداف نقشه را عهده‌دار است.
۲- ستاد راهبری اجرای نقشۀ جامع علمی کشور موظف است پس از تصویب و ابلاغ نقشه جامع علمی در فواصل زمانی خاص به تکمیل و بروز رسانی اولویتهای علم و فناوری کشور، ارائۀ اسناد ملی مربوطه و تعیین نوع پشتیبانی در هر زمینه اقدام کند.
۳- ستاد راهبری اجرای نقشۀ جامع علمی کشور با همکاری دستگاهها و نهادهای مسئول و مؤسسات پژوهشی مطالعاتی شاخصهای علم و فناوری مورد نیاز وکمیتهای مطلوب مربوطه را تکمیل و بروز می‌رساند.
۴- ستاد راهبری اجرای نقشۀ جامع علمی کشور با همکاری دستگاههای ذیربط موظف است گزارش وضع موجود علم و فناوری کشور را براساس شاخصهای نقشه جامع علمی کشور طی یکسال تدوین کند. علاوه بر آن این ستاد گزارش ارزیابی وضع موجود علم و فناوری کشور را هر ساله بر اساس آخرین شاخصها تدوین می‌کند و به شورای عالی انقلاب فرهنگی تسلیم خواهد کرد.
۵- ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور موظف است وضعیت پذیرش دانشجو در رشته‌ها و مقاطع تحصیلی در دانشگاههای دولتی و غیر دولتی را رصد نموده و به صورت سالیانه گزارش میزان نیاز کشور به این رشته‌ها و مقاطع را با توجه به اولویتهای ملی، تهدیدها و فرصتها و امکانات کشور تهیه نموده و به همراه گزارش اقدامات خود برای اصلاح وضع موجود، به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه نماید.
۶- کلیۀ دستگاههای اجرایی موظف‌اند در چارچوب سیاستهای اجرایی ستاد راهبری اجرای نقشۀ جامع علمی، طرحها و برنامههای خود را برای اجرای این نقشه تدوین و برای بررسی و تصویب به ستاد تسلیم نمایند. ستاد موظف است میزان پیشرفت و عملکرد طرحها و برنامههای ارائه‌شده دستگاههای اجرایی را در فواصل یکساله به شورای عالی انقلاب فرهنگی گزارش نماید.
۷- شورای عالی انقلاب فرهنگی در صورت نیاز تعامل لازم را جهت اصلاح و تصویب قوانین با مجلس شورای اسلامی خواهد داشت.
۸- ستاد راهبری اجرای نقشۀ جامع علمی کشور موظف است ضمن رصد و پایش اوضاع محیطی، رقبا و تحولات جهانیِ علم و فناوری با رویکرد آینده‌پژوهی، نقشه جامع علمی کشور را به صورت دوره‌ای، روزآمد نموده و برای تصویب به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه دهد.
نقشۀ جامع علمی کشور از تاریخ تصویب لازم‌الاجراست و کلیه مصوبات و سیاستهای قبلی مغایر، لغو و بلا‌اثر می‌گردد.
نقشه جامع علمی کشور در ۵ فصل در ششصد و هفتاد و نهمین جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی مورخ ۱۴/۱۰/۸۹ به تصویب رسید.
[۱] . شاخصهای تفصیلی علم و فناوری در مجموعه اسناد پشتیبان نقشه جامع علمی کشور موجود است.
[۲] . در ارتباط با شاخصهای کیفی و یا شاخص هایی که کمیت مطلوب آنها در افق ۱۴۰۴ مشخص نشده است به فصل ۵ بخش ۵-۲ بند ۳ مراجعه شود.
[۳] .توزیع کمیتهای مرتبط با سرمایه انسانی در حوزه های مختلف باتوجه به نیاز واقعی کشور توسط ستاد راهبری اجرای نقشه جامع تصویب خواهد شد. البته در حوزه علوم انسانی کمیتهای مطلوب توسط شورای تخصصی تحول علوم انسانی پیشنهاد خواهد شد.
[۴] ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور بر اساس بند (ب) بخش (۵-۱) نهاد متولی اعتبار سنجی اختراعات و اکتشافات را معرفی خواهد نمود.
[۵] علوم مورد نیاز هر دسته از فناوریها در همان سطح ار اولویتها قرار می گیرند.
[۶] از جمله شکافت و گداخت.
[۷] از جمله مدیریت و فناوری آب، خاک و هوا – کاهش آلودگی آب، خاک و هوا – مدیریت پسماند- بیابان زدایی – مبارزه با خشکسالی و شوری.
[۸] شماره انتهای هر اقدام ملی مشخص کننده شماره راهبرد ملی مربوطه است.
