حبیب نیکجو
آثار حذف صفر از پول ملی
در روزهایی که درگیر نرخ دلار و توافق نفتی اوپک بودیم، دولت تصمیم گرفت یک صفر را از پول ملی حذف کند- البته این تصمیم برای اجرایی شدن باید به تایید مجلس و شورای نگهبان هم برسد -اتفاقی که در دولت گذشته نیز بحث هایی درباره آن مطرح بود، هر چند تفاوت هایی میان گفته های دولت قبل و عمل این دولت وجود دارد، اما نکته مهم آن است که حذف صفر اثر واقعی بر اقتصاد ندارد. به این معنا که نمی تواند اقتصاد را بهبود ببخشد یا آن را با چالش مواجه کند. به عبارت دیگر، اثر منفی آن تقریبا هیچ است.
تقریبا هیچ است؛ چون حذف صفر از پول ملی، قیمت ها را به صورت یکسان تغییر می دهد و این موضوع هیچ تغییری در اقتصاد ایجاد نمی کند. به عبارت دیگر، اگر شاخص اندازه گیری پول تغییر کند، درآمد و قیمت کالاهای مختلف به یک نسبت تغییر می کند و طبیعتا هیچ گونه تاثیری بر تصمیم های ما نخواهد گذاشت. این اتفاق نه تنها در مورد قیمت کالاها، بلکه در مورد نرخ ارز نیز رخ می دهد.
اما طبیعتا این اقدام یک سری منافع دارد که دولت ها به آن فکر می کنند. بزرگترین منفعت این اقدام ساده سازی محاسبات است. به عنوان مثال در کشور ما، بسیار سخت است که بخواهیم در مورد رقم نقدینگی صحبت کنیم. چرا که این عدد بسیار بزرگ و نامانوس است. علاوه بر این، حسابداری با در نظر گرفتن ارقام بالا با چالش های زیادی مواجه است. حس بد مردم نسبت به پول ملی دلیل دیگری است که حذف صفر را توجیه پذیر می کند. به عبارت دیگر، مردم دوست ندارند که نسبت برابری پول آن ها با ارزهای خارجی بسیار زیاد باشد.
با این حال، شرط زمینه ای اجرای سیاست حذف صفر از پول ملی، تورم پایین و با ثبات است. یعنی تا زمانی که تورم پایین و با ثبات نباشد، اجرای این سیاست بی فایده است. چون خیلی زود تورم باعث می شود که واحد پولی به نقطه قبلی باز گردد. این دقیقا مساله ای است که می توان در سیاست های اقتصاد باز ترکیه ملاحظه کرد. ترکیه در سال ۲۰۰۲ برنامه ثبات اقتصادی خود را آغاز کرد و تا سال ۲۰۰۶ توانست دستاوردهای قابل توجهی را در حوزه با ثبات سازی تورم به دست آورد. این موضوع سبب شد تا دولت رجب طیب اردوغان تصمیم به حذف شش صفر از پول ملی بگیرد. با این حال تا ۴ سال همچنان هر دو نوع پول (لیر و لیر جدید) معتبر و قابل استفاده بود. تا اینکه در سال ۲۰۱۰ لیر قدیم به طور کلی از گردونه خارج شد.
اما این اقدام خالی از هزینه نیست. برخی معتقدند با حذف صفر از پول ملی، اعداد به سمت بالا گرد می شود و این می تواند در کوتاه مدت به میزان بسیار اندکی بر روی تورم اثر داشته باشد. مطالعات انجام شده در کشورهای اتحادیه اروپا در زمان تبدیل شدن واحد پولی به یورو نشان می دهد که این رقم تنها ۲ درصد است. هزینه دوم به چاپ اسکناس های جدید مربوط می شود. به این ترتیب که زمانی که واحد پولی تغییر می کند، به اسکناس های جدید نیاز است و چاپ آن هزینه بر است. برخی نیز از هزینه های دیگر نظیر بی اعتمادی مردم به پول ملی یا افزایش تمایل به نگه داشتن ارزهای خارجی سخن گفته اند که کمتر رخ داده است.
اما تمام این درآمدها و هزینه ها به زمانی مربوط می شود که حداقل ۳ صفر از پول ملی حذف شود. این درحالی است که در لایحه دولت تنها یک صفر از پول ملی حذف خواهد شد و این اتفاق بسیار کم اثر تر از هزینه ها و منافع ذکر شده در بالاست. به عبارت دیگر، این اتفاق تقریبا هیچ اثری بر اقتصاد نخواهد گذاشت. شاید جدی ترین منفعت ناشی از حذف یک صفر، یکی کردن واحد پولی غیر رسمی و پرکاربرد (تومان) با واحد پولی رسمی و کم کاربرد (ریال) باشد، اختلافی که بعضا چالش هایی برای گردشگران ایجاد می کرد. ناگفته نماند که برخی عقیده دارند، حذف یک صفر از پول ملی ذائقه سنجی مخاطبان را در پی دارد تا کشور برای حذف سه صفر آماده شود. هرچند که این نگاه کمی بعید به نظر می رسد.
دلیل هرچه که باشد حذف یک صفر از پول ملی هزینه های چاپ فراوانی به کشور تحمیل می کند و بعید به نظر می رسد که عایدی یا منفعت زیادی به همراه داشته باشد.
در پایان باید گفت اگر دولت قصد حذف صفر از پول ملی را دارد، بد نیست که به یک باره سه یا چهار صفر از پول ملی حذف کند تا از منافع بالا بهره برداری کند و یک بار هزینه بدهد. این موضوعی است که برخی از نمایندگان مجلس آن را پیگیری کرده اند و شاید در مجلس این لایحه تغییر کند و به حذف سه یا چهار صفر بینجامد.
پایگاه رصد
