کارشناسان معقتدند اگرچه لغو تحریم های هسته ای از اهمیت زیادی برخوردار است اما نکته قابل اهمیت تر از آن تقویت دیپلماسی در حوزه های مختلف از جمله دیپلماسی انرژی بعد از آن است که متاسفانه کمتر شاهد آن بوده ایم. یک کارشناس حوزه انرژی با بیان اینکه وزارت خارجه کشورمان نه تنها در حوزه انرژی بلکه در هیچ یک از حوزه های اقتصادی از پتانسیل های موجود در این وزارت خانه برای ارتقاء امنیت و اقتصادی کشور استفاده نکرده است به تاخیر در قرارداد اجرای خط لوله صلح و صادرات گاز ایران به پاکستان اشاره کرد و گفت: «روابط خارجی آمریکا و پاکستان در چند هفته اخیر تیره شده است و به جرات می توان گفت در نتیجه تیرگی رابطه بین این دو کشور، فرصت مناسبی برای وزارت نفت و دستگاه دیپلماسی کشور به وجودآمده تا با مذاکرات پی در پی با طرف پاکستانی، اجرای قراداد صادرات گاز به پاکستان که همواره با بهانه فشار آمریکا بر پاکستان ، به تعویق افتاده را پیگیری کنند.»
تعلل در صادرات گاز به پاکستان
علی حسینی با بیان اینکه افزایش سطح روابط با پاکستان منافع اقتصادی و امنیتی زیادی برای ایران در برخواهد داشت به مهر گفت: «یکی از منافع اقتصادی و امنیتی که ایران می تواند در توسعه روابط با پاکستان دنبال کند، اجرای خط لوله صلح و صادرات گاز ایران به پاکستان است که از سال ۲۰۱۴ تاکنون معلق مانده است.»
بر اساس قرارداد گازی بین ایران و پاکستان موسوم به IP که باید از سال ۲۰۱۴ اجرایی می‌شد، ایران باید روزانه۶٠میلیون مترمکعب گاز به پاکستان صادر کند، اما پس از گذشت نزدیک به ۴ سال از زمان تعیین شده برای اجرای این قرارداد، به علت تعلل طرف پاکستانی در اجرای خط لوله در پاکستان و همچنین عدم پیگیری‌های لازم از طرف مسئولان ایرانی، این پروژه هنوز عملیاتی نشده است. این خط لوله علاوه بر تامین منافع سرشار اقتصادی برای ایران، می تواند یکی از مهم ترین نیازهای پاکستان در تامین انرژی را نیز برطرف می کند. به دلیل تقاضای بالای مصرف برق در پاکستان همواره یکی از تلاش‌های دولتمردان این کشور تامین گاز موردنیاز برای تولید برق بوده است به گونه‌ای که در چند سال گذشته تلاش کرده‌اند تا با واردات ال ان جی تا حدی به این نیاز پاسخ دهند.
ادامه کم فروشی و گرانفروشی گاز وارداتی به ایران
یکی دیگر از موانع موجود در حوزه انرژی مربوط به واردات گاز از ترکمنستان به ایران است و این در شرایطی است که به گفته وزیر نفت، ایران در حال پیگیری شکایت خود از این کشور است. بیژن زنگنه با اشاره به برنامه ایران برای شکایت از شرکت «ترکمن گاز» ترکمنستان بابت کیفیت گاز تحویلی، گفت: «شکایتی دیگری را نیز برای ارائه به دیوان داوری بین المللی به منظور تجدید نظر در قیمت گاز صادراتی این شرکت داریم، چرا که معتقدیم قیمت آنها خیلی بالاست و باید کاهش یابد.»
وی درباره اختلاف گازی ایران و ترکمنستان به ایرنا گفت: «تهران و عشق آباد، شکایت هایی را به طور متقابل علیه یکدیگر دنبال می کنند.» وزیر نفت افزود: «آنها ادعا می کنند که مبلغ ۱٫۵ میلیارد دلار از ایران بابت صادرات گاز طلب دارند، اما ما معتقدیم این رقم درست نیست.»
زنگنه درباره شکایت های ایران نیز با بیان اینکه معتقدیم قیمت آنها خیلی بالاست و باید کاهش یابد و حتی این شکایت ها نیز باید به دیوان داوری بین المللی ارجاع شود افزود: «شکایت دیگر ما درباره کیفیت گاز تحویلی ترکمنستان نیز جزیی از شکایت متقابل در مقابل شکایت دریافت طلب ترکمنستان است.»
اختلاف گازی ایران و ترکمنستان که از ابتدای سال ۲۰۱۷ میلادی با قطع صادرات گاز این کشور به ایران، به اوج خود رسید، پس از گذشت حدود یک سال، همچنان پابرجا مانده و با توجه به نتیجه بخش نبودن مذاکرات، به نظر می رسد در آینده نزدیک پرونده این اختلاف به دیوان داوری بین المللی ارجاع شود. ایران و ترکمنستان از اواخر سال ۲۰۱۶ میلادی وارد مناقشه گازی شدند که در نهایت در اول ژانویه سال ۲۰۱۷ (۱۱ دی ۱۳۹۶) به قطع کامل صادرات گاز ترکمنستان به ایران به بهانه طلب گازی منجر شد. تهدید به قطع صادرات گاز به ایران، ابزاری است که در سال های گذشته، ترکمنستان بارها از آن بهره می گرفت و از طریق آن می توانست به ایران فشار آورده و مبلغ گاز صادراتی به ایران را افزایش دهد.
کارشناسان معقتدند در فضای فعلی شکل گرفته یکی از ارگان‌هایی که می‌تواند نقش قابل توجهی در زمینه روابط گازی و اجرای پروژه‌های این چنینی ایفا کند وزارت خارجه است. به گفته آنها در عمده کشورهایی که دارای منابع نفت و گاز هستند، دستگاه دیپلماسی این کشورها یعنی وزارت خارجه نقش بسیار فعالی در حوزه تجارت انرژی با دیگر کشورها ایفا می کند و در این شرایط انتظار می رود دستگاه های مرتبط اقدامات مقتضی در این زمینه انجام دهند.
