اقتصاد رفتاری در اعتیاد : تحلیل تمایل به اعتیاد

اقتصاد رفتاری یک چارچوب برای درک زمان و چگونگی اشتباهات مردم را فراهم می‌کند. زمینه جدیدی از اقتصاد رفتاری، بینش روانشناسی و اقتصاد را ترکیب می‌‌کند و بینش ارزشمندی را ارائه می‌‌دهد که افراد منطبق با بهترین منافع خود رفتار نمی‌کنند. اقتصاد رفتاری بر پایه رویکرد اقتصادی سنتی شناخته شده به عنوان مدل انتخاب منطقی ظاهر شد.

 فرض بر این است که فرد به صورت عقلانی به درستی هزینه‌ها و منافع را محاسبه می‌کند و بهترین انتخاب‌ها را برای خود برمی‌گزیند. انتظار می‌رود که فرد به صورت عقلانی سلیقه‌هایش (هم اکنون و هم آینده) را بشناسد و هیچ وقت بین دو خواسته متناقض مردد نماند. او کنترل کامل خود را دارد و می‌تواند موانعی را که ممکن است مانع از دستیابی به اهداف بلندمدت او شود را محدود می‌کند.

اقتصاد سنتی از این پیش فرض‌ها برای پیش‌بینی رفتار واقعی انسان استفاده می‌کند. در مقابل، اقتصاد رفتاری نشان می‌دهد که انسان‌های واقعی به این شکل عمل نمی‌کنند. مردم کنترل خود را از دست می‌دهند. آنها عمیقاْ تحت تأثیر محیط قرار می‌گیرند و اغلب اندکی از آنچه سال آینده یا حتی فردا دوست خواهند داشت می‌دانند. اقتصاد رفتاری تلاش می‌کند تا این تفاوت‌ها را درک کند و بسیار شبیه یک درمانگر شناختی برای اصلاح خطاهای شناختی افراد به سوی رفتارهای سالم‌تر با تمرکز بر اشتباهات و سوگیری‌های شناختی تلاش می‌کند، عمل می‌نماید. همچنین از فواید تمرکز بر خطاهای انسان پاسخ به این سؤال است که چگونه سیاست‌گذاران می‌توانند محیط‌ها را بازسازی کنند تا با تلنگرهای به موقع انتخاب‌های بهتر را تسهیل نمایند.

یک مفهوم کلیدی در اقتصاد رفتاری این است که چگونه پاداش‌های تأخیری توسط افراد کم ارزش‌تر برآورد می‌شود. کم ارزش شدن با وجود تأخیر به کاهش ارزش فعلی پاداش زمانی که تحویل آن با تاخیر است اشاره دارد. تصمیمات دارای ابعاد زمانی هستند، به این معنی که آنها شامل برآورد بین هزینه‌ها و منافع با در نظر گرفتن زمان هستند. چنین انتخاب‌هایی زندگی ما را از تصمیمات روزمره گرفته تا آنهایی که می‌توانند عواقب طولانی‌مدت داشته باشند، مانند صرفه‌جویی در بازنشستگی، تحصیلات و ازدواج ، فرا می‌گیرند. مفهوم انتخاب در طول زمان، یک اصل  ارزشمند را برای توضیح گرایش انسان برای لذت فوری فراهم می‌کند (به عنوان مثال اعتیاد). مشکل اصلی در رابطه با بیشتر رفتارهای اعتیاد آور این است که هزینه‌ها در آینده اتفاق می‌افتند، در حالی که لذت ناشی از آنها در حال حاضر رخ می‌دهد.

افراد مختلف در مورد چگونگی کم کردن ارزش پاداش‌های تعویقی متفاوتند. به عنوان مثال، افرادی که دارای اختلالات مزمن در کنترل تکانه هستند (مثلا معتادان، افراد مبتلا به ADHD، بزرگسالان جوان) تمایل دارند تا به پاداشهای وسوسه‌انگیز که بلافاصله در دسترس هستند، واکنش نشان دهند. رفتار تکانشی می‌تواند مصرف مواد را تسهیل کند (به وسیله کم کردن وزن عواقب طولانی مدت منفی آن ) و بدین صورت به مصرف راحت‌تر مواد از سوی فرد منجر شود. شواهد نشان می‌دهد که عدم توجه نسبی به پیامدهای آینده جنبه کلیدی اعتیاد، چاقی و عامل خطر است. این عدم توانایی فرد برای در نظر گرفتن بهای پاداش‌های تاخیری می‌تواند به یک فرد معتاد که ممکن است مایل به فدا کردن دستاوردهای آینده باشد یا در معرض زیان‌های بزرگی در آینده قرار بگیرد و دائما در معرض تسلیم در مقابل لذت آنی باشد، آسیب‌های بسیاری وارد سازد.

اقتصاد رفتاری فرد را به عنوان یک خود تقسیم‌بندی شده با ترجیحات متناقض در نظر می‌گیرد. این است که، در زمان ۱، فرد زیاده‌روی را انتخاب می‌کند در حالی که در زمان ۲، همین شخص آرزو می‌کند که کاش انتخاب متفاوتی داشت. این الگوی ترجیحات به ترجیحات سوگیری شده به واسطه زمان اشاره دارد. به عنوان مثال، در صورتی که برای چند روز آینده به یک مهمانی تولد دعوت شده باشید خوردن یک بستنی ممکن است ایده بدی به نظر بیاید. اما لذت آنی خوردن بستنی باعث می‌شود که فرد در یک تعارض بین لذت لحظه‌ای و صدمات آینده (چاقی ناشی از آن) گرفتار شود.

به طور مشابه درصد بزرگی از معتادان گزارش می‌دهند که انگیزه تغییر رفتار خود را دارند و در واقع به دنبال درمان هستند، اما بعدا به طور داوطلبانه درمان را رها می‌کنند، و یا علیرغم موفقیت کامل اعتیاد دوباره عود می‌کند.

در زبان سلامت عمومی، یک نوع آمادگی برای رفتارهای کوتاه‌نظرانه می‌تواند به عنوان یک عامل خطر در نظر گرفته شود. بنابراین، ترویج توجه به پیامدهای رفتاری آینده ممکن است یک ابزار سیاست مهم برای درمان اعتیاد باشد. برای مقابله با رفتارهای با بینش کوتاه‌مدت در درمان اعتیاد می‌توان از استراتژی‌های کنترل خود استفاده کرد و یا با ایجاد مختصر تغییراتی برخی از هزینه‌های آینده را به حال حاضر منتقل کرد و یا برخی از پاداش‌های فوری را کاهش داد (تغییر ارزش‌های انتخاب).

به عنوان مثال برخی از مصرف‌کنندگان سابق الکل که می‌خواهند مجدداْ به آن اعتیاد پیدا نکنند از داروهایی استفاده می‌کنند که خاصیت آنها ایجاد حالت بیماری در صورت مصرف الکل است. به این صورت که پس از خوردن آنها در صورتی که فرد الکل مصرف کند پس از چند دقیقه احساس استفراغ شدید خواهد داشت و این در لحظه ناخوشایند است (و از بین برنده لذت آنی می‌باشد).

اقتصاد رفتاری در اعتیاد

نویسنده: دکتر شهرام حشمت.

مترجم: هانیه قاسمی