۱. معاملات نقدی (Spot Transactions): تسویه معامله خرید و فروش ارز با سررسید دو روز کاری بعد از تاریخ انجام معامله می باشد.
۲. معاملات سلف (Forward Transactions): خرید و فروش یک ارز با سررسید بیش از دو روز کاری و حداکثر یک سال ( برای بعضی ارزها تا پنج سال) می باشد. نرخهای بازار سلف ارز رابطه مستقیم با نرخ بازار نقدی داشته و امکان ندارد نرخهای بازار سلف ارز را جدا از بازار نقدی فرض نمود زیرا نرخ نقدی پایه و اساس محاسبه نرخ سلف در سررسید می باشد. در زمان انعقاد قرارداد یک معامله سلف ارز، موارد ذیل بایستی به توافق طرفین برسد:
- هر دو نوع ارز مورد معامله
- سررسید (زمان مشخصی در آینده)
- نرخ برابری آتی دو ارز
- مقدار ارز مورد معامله
۳. معاملات سررسيد روز جاری یا يک روز بعد (The Same Day and Tomorrow Transactions): در معاملات والور روز و فردا برخلاف معاملات نقدی که تسویه دو روز کاری بعد از تاریخ انجام معامله می پذیرد، در والور روز، تسویه در همان روز انجام معامله و در والور فردا، روزکاری بعد از انجام معامله، تسویه انجام پذیرد. معاملات والور روز و والور فردا نیز به عبارتی معاملات سلف می باشند که با توجه به نرخهای بهره دو ارز مورد معامله چون تسویه یک یا دو روز کاری زودتر از موعد بازار نقدی انجام می پذیرد نرخهای والور روز و فردا با نرخهای بازار نقدی متفاوت خواهند بود.
4. معاملات آتی ( Future Transactions ): معاملات آتی ارز به نوعی همان معاملات سلف ارز هستند که سررسید آن بیش از دو روز کاری و حداکثر یکسال می باشد ولی برای تاریخهای مشخص و مبالغ استاندارد در سالنهای بورس نظیر SIMEX, LIFFE, IMM, PBTO برای مشتریان انجام می پذیرند. بانک برای خود و یا به نیابت از طرف مشتری می تواند در این معاملات شرکت نماید. لازم به ذکر است در مقایسه با معاملات سلف تعداد کمتری از ارزها مانند دلار آمریکا، یورو، فرانک سوئیس، ین ژاپن و پوند انگلیس در معاملات آتی مورد خرید و فروش قرار می گیرند.
از آنجائیکه قراردادهای آتی ارز از نوع قراردادهای بانکی و یا مشتری و بانک نمی باشند بلکه خریداران و فروشندگان (بانکها و کارگزاران بورس) با اتاق پایاپای بورسی که درآنجا معامله آتی را انجام داده اند طرف حساب می باشند، لذا معامله گران برخلاف معاملات سلف که با توجه به اعتبار مشتری تا سررسید هیچگونه پرداختی صورت نمی گیرد باید برای هر قرارداد آتی مبلغ ثابتی تحت عنوان حاشیه ثابت ( Initial Margin ) تا سررسید قرارداد آتی بصورت نقد یا سپرده بعنوان تضمین نزد اتاق پایاپای به امانت بسپارند. البته علاوه برحاشیه ثابت از آنجا که ارزش هر قرارداد آتی بر اثر نوسانات نرخ دستخوش نوسان می باشد، مبلغی تحت عنوان حاشیه اختلاف ( Variation Margin ) نیز باید نزد اتاق پایاپای سپرد تا در مواقعی که ارزش قراردادهای آتی کاهش می یابد ضرر احتمالی روزانه از این محل پوشش داده شود و میزان حاشیه ثابت بدون تغییر باقی بماند.
5. معاملات سوآپ/تعويضی(Swap Transactions): در معامله سوآپ/تعویضی، مقدار مشخصی از یک ارز در مقابل ارز دیگری در یک معامله نقدی خریداری یا فروخته و همزمان مقدار ارز خریداری یا فروخته شده در مقابل ارز قبلی در یک معامله سلف فروخته یا خریداری می شود. بعبارتی ساده تر، یک معامله سوآپ/تعویضی ارز در واقع دو معامله همزمان نقدی و سلف عکس یکدیگر می باشد. بنابراین از آنجا که در یک معامله سوآپ/تعویضی خرید و فروش یا فروش و خرید یک مقدار مشخص ارز همزمان انجام می شود ریسک نوسانات نرخ ارز وجود نخواهد داشت بلکه دارای هزینه می باشد که این هزینه تفاوت بین نرخهای معامله نقدی و معامله سلف خواهد بود که متأثر ار اختلاف نرخ بهره دو ارز می باشد که دریافت کننده ارز با نرخ بهره بالاتر در معاملات نقدی تفاوت دو نرخ بهره برای مدت زمان استفاده از ارز با نرخ بهره بالاتر (هزینه سوآپ) را پرداخت می نماید.
6. معاملات اختیاری (Option Transactions): معامله اختیاری اعطای یک حق به خریدار معامله بدون هیچگونه تعهدی برای او جهت خرید یا فروش مورد معامله در یک نرخ مشخص در تاریخ و یا تا تاریخ توافق شده ای در آینده می باشد. در مقابل فروشنده یک معامله اختیاری در مقابل وجهی که دریافت داشته است متعهد به انجام معامله با شرایط توافق شده در صورت مراجعه خریدار می باشد.
معاملات اختیاری نوع اروپائی ( European Style Options ) فقط در سررسید قابل اجرا می باشد و خریدار اینگونه معاملات اختیاری دو روز کاری قبل از سررسید حق مراجعه به فروشنده معامله اختیاری دو روزکاری قبل از سررسید حق مراجعه به فروشنده معامله اختیاری و تقاضای اجرا مورد معامله و تسویه آن را در سررسید دارد درحالی که در معاملات اختیاری نوع آمریکائی ( American Style Options ) به خریدار این حق را می دهد که در هرزمان تا دو روزکاری قبل از سررسید بتوان تقاضای اجراء قرارداد اختیاری را از فروشنده بنماید. بنابراین چون نوع معاملات آمریکائی تعهدات بیشتری را برای فروشنده معاملات اختیاری فراهم می آورد بطور معمول گرانتر از معاملات اختیاری نوع اروپائی می باشد.
