بانک تسویه بین المللی(BIS) که در سال 1930 تاسیس شد سازمانی بین المللی است که مروج همکاریهای پولی و مالی بین المللی است و به عنوان یک بانک به بانکهای مرکزی خدمات ارائه می دهد. BIS تنها به معامله و داد وستد با دولت ها و نهادهای دولتی می پردازد و در زمینه قبول سپرده های اشخاص و شرکت ها و ارائه خدمات مالی به آنها فعالیتی انجام نمی دهد .این بانک علاوه بر آنکه مکان مناسبی برای برگزاری نشست های محرمانه بانکداران به شمار می رود به طور مخفیانه امنیت لازم را برای جابه جایی مقادیر هنگفت پول نقد یا طلا میان کشورهای دارای سهام تامین می کند. هنگامی که این کشورها از طریق BIS پول و طلا را جابه جا می کنند مبادله کنندگان پول نقد و طلا نمی توانند هویت فروشندگان و خریداران واقعی را تشخیص دهند.
نقش تاریخی بانک
در پایان جنگ جهانی اول، دولت های فاتح غرامت سنگینی به کشور شکست خورده آلمان تامین کردند. نحوه پرداخت این غرامت را کمیته ای از کارشناسان در پاریس بررسی کرده و برنامه ای معروف به (طرح یانگ- Young Plan) به نام اون دیانگ وزیر خزانه داری آمریکا برای تادیه دیون آلمان و پرداخت های مربوط به خسارات جنگی طبق قرارداد ورسای پاریس بوجود آمد که بر اساس آن (بانک تسویه بین المللی) تاسیس شد. این بانک به انعقاد قرارداد پرداخت اعتبار در سطح بین المللی اقدام کرده است BIS بر اساس احتیاط فوق العاده ای که در برنامه های بانکی داشت را به علت علاقه بسیار نسبت به نقدینگی در برنامه بین المللی و به لحاظ بی طرفی مطلق در معاملات و تسویه ها، توانسته است بر یک دوره طولانی از مشکلات فایق آید. از ژوئیه 1931 فعالیت بانک توسط (هوور) سی و یکمین رئیس جمهور آمریکا-که مردی پر حوصله و معتقد به دادن مهلت در کارها بود –متوقف ماند، در نتیجه در قسمتی از فعالیت های خود محروم شد. بعلاوه بحران بزرگ اقتصادی دهه 1930 موجب شد که بسیاری از کشورها معیار طلا را رها کنند ، برای مثال طبق ماده 20 اساسنامه (معاملاتی که بانک به حساب شخصی خود انجام می دهد بنا بر عقیده شورا فقط باید با پولهایی انجام گیرد که تمام خواسته ها و الزامات معیار طلا یا معیار معاوضه طلا را ارائه کند ). پس ازپایان بحران دهه 1930 ، وبا آغاز جنگ جهانی دوم، بانک بدلیل داشتن رابطه با هردوقطب جنگ، تصمیم گرفت ازانجام هرگونه معامله با دوقطب متخاصم و کشورهای بیطرف بحث انگیز خودداری کند.دردهه 1940 کنفرانس برتون وودز خواستار انحلال BIS شد ودلیل آن را مشکوک بودن به رابطه بانک با آلمان نازی ونگهداری حسابهای گشتاپو ذکر کرد .در واقع مشکل دیگر اینکه کنفرانس برتون وودز خواهان انحلال BIS بود ، زیرا کنفرانس نسبت به بانک و رابطه آن با آلمان سو ظن داشت، ولی پس از تحقیق در امور اداری بانک به اتفاق آرا تصمیم گرفته شد که به درخواست کنفرانس برتون وودز ترتیب اثر داده نشود.(پخش فیلم مستندی در مورد نقش BIS در تامین مالی آلمان نازی توسط تلویزیون بریتانیا عامل اصلی این قضیه بود. )
سرمایه بانک
سرمایه اصلی بانک بالغ بر 500 میلیون فرانک طلاست.یک فرانک طلا 2903/0 گرم طلای خالص است.این سرمایه در سال 1969-هنگامی که بانک نظر به گسترش فعالیهایش دارای اساسنامه تازه ای به5/1 میلیارد فرانک افزایش یافت؛هر چند که سرمایه اسمی بانک هنوز به طور کامل به جریان نیفتاده است و فقط سهام آن آزاد شده است.
BIS چهار ویژگی کار کردی عمده دارد که عبارت است از:
1.محل گردهمایی و بحث و تبادل نظر درباره همکاری های مالی بین المللی است.
2.مرکزی برای تحقیقات پولی و اقتصادی کاربردی است؛BIS این تحقیقات را به صورت مجموعه ای از مقالات اقتصادی منتشر می کند.معروفترین نشریه این بانک BIS Annual Report است.
3.BIS موسسه ای بین المللی است که در زمینه ایجاد همکاری و مشارکت میان بانکهای مرکزی و موسسات مالی بین المللی فعالیت می کند و در واقع بانکدار بانکهای مرکزی است ؛ حدود 80 بانک مرکزی از سراسر دنیا در آن سپرده دارندولی اعضا رسمی آن 60کشورمی باشدکه درفهرست ضمیمه به آن اشاره شده است. این بانک علاوه بر به جریان انداختن سرمایه مازاد در بازارهای بین المللی، گهگاه منابع قابل تبدیل به پول را در اختیار بانکهای مرکزی قرار می دهد. از دیگر خدمات این بانک می توان به پرداخت تسهیلات برقراری ارتباط بین بانکهای مرکزی اشاره کرد.
4. BIS در خصوص عملیاتهای مالی بین المللی به عنوان یک نماینده یا معتمد عمل می کند. نماینده رسمی صندوق همکاری پولی اروپاست که این صندوق 20 درصد از ذخایر پول و طلای کشورهای عضو اتحادیه اروپا را در اختیار دارد. پس از آنکه چند کشور اروپای شرقی در سال 1989 از چنگ شوروی سابق رها شدند، BIS کار کرد دیگری نیز یافت. در حال حاضر تعدادی از بانکداران بانکهای مرکزی این کشورها با همتایان غربی خود به منظور تحقیق درباره بانکداری بازار آزاد در مقر این بانک گرد هم می آیند.
مقر و تشکیلات بانک
مقر این بانک برخلاف اکثر سازمانهای پولی و مالی بین المللی که در واشنگتن یا نیویورک است ، در شهر بازل سوئیس محل تلاقی بانکهای مرکزی و محل نظارت بر بازارهای پول بین المللی قرار دارد. علت انتخاب این شهر بی طرفی کشور سوئیس و سنتهای بانکی آن کشور ، عدم وجود بانک ناشر اسکناس و سازمانهای دیگر بین المللی در آن کشور بود. یکی دیگر ازدلایل انتخاب شهر باسل سوئیس به عنوان مرکز بانک تسویه حسابهای بین المللی، برخورداری از سیستم راه‌آهن و سهل‌الوصول بودن برای نمایندگان کشورهای بانی درآن زمان بوده است. BIS که فعالیتهای خود را از 17 ماه می 1930 شروع کرد، به عنوان قدیم ترین سازمان بین المللی مالی در جهان محسوب می شود. دفتر مرکزی بانک در شهر بازل سوئیس و اداره نمایندگی آن برای آسیا و اقیانوسیه در هنگ کنگ (SAR)در منطقه نمایندگی جمهوری خلق چین است. BIS اداره نمایندگی خود را برای قاره آمریکا در سال 2002 در شهر مکزیکو تاسیس کرده است.
بانک تسویه بین المللی دارای یک مدیر کل ، یک معاون مدیر کل ، سه بخش اصلی دبیرخانه کل ، بخش پولی و اقتصادی ، و بخش بانکداری و نیز یک مشاور کل است. تعداد کارکنان BIS با کارکنان موقت حدود 517 نفر است که از 41 کشور جهان می باشند.طبق اساسنامه این سازمان نظارت BIS به مجمع عمومی و هیئت مدیره محول می شود که مسئول سازماندهی بانک می باشند.
مجمع عمومی
مجمع عمومی سالیانه BIS طی چهار ماه از تاریخ 31 مارس در اواخر سال مالی تشکیل می شود. پنجاه موسسه حق رای و نمایندگی در مجمع عمومی دارند که عبارت اند از : بانکهای مرکزی یا مقامات پولی کشورهای آرژانتین، استرالیا، اتریش، بلژیک، بوسنی و هرزگوین، برزیل، بلغارستان، کانادا، چین، کروواسی، جمهوری چک، دانمارک، استونی، فنلاند، فرانسه، آلمان، یونان، هنگ کنگ، مجارستان، ایسلند، هندوستان، ایرلند، ایتالیا، ژاپن، کره، لاتویا، لیتوانی، جمهوری مقدونیه، مالزی، مکزیک، هلند، نروژ، لهستان، پرتغال، رومانی، روسیه، عربستان سعودی، سنگاپور، اسلوواکی، آفریقای جنوبی، اسپانیا، سوئد، سوئیس، تایلند، ترکیه، بریتانیا، ایالات متحده آمریکا، و همچنین بانک مرکزی اروپا.
جایگاه قانونی بانک
یک شرکت محدود با سرمایه ای متشکل از سهام منتشر شده است .امتیازات و مصونیت هایی که از زمان پیدایش در سوئیس از آن برخوردار BISخصوصیت قانونی بود در توافقات ستادی که توسط بانک تسویه بین المللی با شورای فدرال سوئیس در دهم فوریه 1987تصمیم گیری شده بود تایید شد. بانک تسویه بین المللی دارای جایگاه قانونی بوده و قابل مقایسه با توافقاتی که با بسیاری دیگر از سازمانهای بین المللی مستقر در سوئیس صورت گرفته بود. با معاهده ای که با عنوان کشورمیزبان بین بانک تسویه بین المللی و دولت خلق چین منعقد شد این بانک جایگاه مخصوص دفتر نمایندگی آسیا و اقیانوسیه(SAR) را یافت.اختلافاتی که بر پایه تفسیر یا کاربرد معاهدات یا اساسنامه های BIS است به دیوان داوری ارجاع داده می شود که به وسیله معاهده لاهه ایجاد و فراهم شده است.دولتهای بلژیک،فرانسه،آلمان،ایتالیا، و بریتانیا،5تن از اعضای دادگاه را تشکیل می دهند.باوجود این موافقتنامه لاهه بانک تسویه بین المللی را یک سازمان بین المللی مطرح کرده است که تحت قوانین بین المللی با امتیازات و مصونیتهای لازم برای اجرای کارکردهایش اداره میشود.
سه نقش مهمی که این بانک ایفا میکند این است که:
به موجب ماده 24 اساسنامه BIS این بانک بسیاری از فعالیتهای معمول یک بانک را شامل نمیشود. این بانک یک بانک ناشر است، ودرمعاملات و سپرده پذیریها نقشی ندارد. و تنها سپردههای بانکهای مرکزی را میپذیرد.از سوی دیگر طبق ماده 21 این عملیات توسط بانک تسویه میتواند انجام شود.
خرید و فروش و نگهداری طلا ، خرید و فروش ارزهای خارجی و اوراق بهادار قابل معامله البته غیر ازسهم و قبول سپردههای بانکهای مرکزی یا دولتها، عاملیت بانکهای مرکزی را میپذیرد، انجام تسویههای بینالمللی را نیز بر عهده دارد.
1)سپرده دریافت میکند.
2)در بازار طلا مداخله میکند
3)محل ملاقات و تجمع بانکهای مرکزی است.
فعالیتهای بانکی بانک تسویه بین المللی:
1) این بانک برای کمک به بانک های مرکزی دراداره ارز و بازیافت ثروتها طراحی شده و همچنین به عنوان یک بانکدار برای سازمانهای مالی بین المللی فعالیت می کند و بودجه ها را تنظیم می کند.
2) این بانک در حیطه سرمایه گذاری نیز علاوه برقراردادن وجوه در بازارهای بین المللی گاهی مساعده هابی کوتاه مدت به بانک مرکزی میدهد.
همایشهای همکاریهای پولی و مالی بینالمللی
جلسههای مدیران BIS به طورمنظم درشهر بازل و گاهی درنمایندگی هنگکنگ (SAR) تشکیل میشود. مهمترین این همایشها، همایش هیئت BIS است که هردوماه یکبار تشکیل میگردد. این جلسات تسهیلات لازم برای بانک مرکزی درحوزههایی مثل نظارت برفعالیتهای بازار ارز خارجی، بازبینی و تجزیه وتحلیل توسعه بازار مالی و نظارت بر سیستمهای پرداخت دستمزد و حل اختلاف را فراهم میکند.
عمدهترین وظایف BIS:
1) BIS به بانکهای مرکزی 20 کشور صنعتی درهماهنگی امکانات فنی و آموزشهای گزینش شده کمک میکند.
2) برای ادغام موسسه وین که برای فراهم آوردن نیازهای آموزشی به بانکهای مرکزی درکشورهای درحال گذار به وجود آمده است فعالیت میکند.
3) به سازمان دادن جلسات متخصصان درمورد: فناوری اطلاعات امنیت رویههای مدیریت داخل و مباحث قانونی خاص میپردازد.
نام کمیتههای مرتبط به BISو وظایف آنها:
1-کمیته سیستمهای حل اختلاف وپرداخت دستمزد CPSS :
بر کارایی و استحکام سیستم های پرداخت دستمزد جانبی و داخلی متمرکز است
2-کمیته سیستم مالی جهانی CGFS:
این کمیته بر نظارت کوتاه مدت شرایط سیستم مالی جهانی و تحلیل بلند مدت کارکرد اجرایی بازارهای مالی وتنظیم توصیه های خط مشی با هدف بهبود و توسعه کارکرد بازار متمرکز است.
3-کمیته بازارها (ارز و طلا):
همان طور که از اسم این کمیته پیداست بر فعالیت های بازار ارز نظارت دارد و استنباط های لازم را برای سیاست های بانک مرکزی و رویه های عملیاتی مشخص میکند.
4-موسسه تحکیم مالی FSI:
این کمیته از طریق کمک به اجرای یک نظارت درست و هوشیارانه موسسات و سیستم های مالی رادرسطح جهان تقویت میکند و بهبود می بخشد.
5-همایش تحکیم مالی FSF:
این کمیته تحکیم مالی بین الملل را از طریق تقویت مبادله اطلاعات و همکاری میان سران ملل وموسسات بین المللی و نظم دهی بین المللی یا گروه های کارشناسی با مسئولیت هایی در حوزه تحکیم مالی بین المللی ترقی و بهبود می بخشد.
6-انجمن بینالمللی مدیران بیمه IAIS :
هدف این کمیته تضمین نظارت پیشرفته صنعت بیمه و توسعه استاندارد های عملی برای نظارت بیمه و فراهم کردن کمک های متقابل و ترقی اطلاعات به منظور بهبود توسعه بازارهای داخلی بیمه است.
7-انجمن بین المللی بیمهگران سپردهها IADI:
اهداف این کمیته در برگیرنده کمک به تحکیم سیستم های مالی از طریق ارتقا و بهبود همکاری بین المللی در زمینه بیمه سپرده ها و تشویق به تماس بین المللی گسترده در بین بیمه گران سپرده ها و دیگر گروه های علاقه مند است.
