بیت کوین؛ حاصل بدگمانی به پول‌های بین‌المللی

حسن جعفری طاهری کارشناس نظام بانکی بدگمانی به پول‌های معتبر جهانی نظیر دلار و یورو موجب رونق پولی مجازی شده که بیت کوین نام دارد؛ به‌گونه‌ای که شمار زیادی از کاربران اینترنت در حال حاضر در حال تبدیل پول خود به پول مجازی بیت کوین هستند.

چه‌ کسی بیت کوین را ایجاد کرد؟

قبل از ابداع بیت کوین، سیستم‌های مالی آنلاین برای امنیت به یک سیستم کنترل کننده مرکزی احتیاج داشتند، اما ساتوشی ناکاموتو در سال ۲۰۰۹ با استفاده از بیت کوین راهی جایگزین را پایه‌گذاری کرد. بیت کوین که یک نوآوری اینترنتی با کارکردهای مشابه «پول بی‌پشتوانه» است و از رمزنگاری کلید عمومی استفاده می‌کند به کاربران امکان می‌دهد بدون هیچ واسطه‌ای انتقال پول غیرقابل بازگشت انجام دهند. اصطلاح بیت‌کوین در واقع به یک نوآوری اینترنتی با کارکردهای مشابه پول بدون پشتوانه یا پول حکومتی اطلاق می‌شود. نوآور بودن بیت‌کوین به این معنا است که پدیدآورندگان آن را در مدت کوتاهی از یک ایده به یک واقعیت اثرگذار بر «دنیای اقتصاد» و مراکز سیاست‌پژوهی تبدیل کردند؛ چراکه در چند سال گذشته ارزش بیت‌کوین در بازارهای جهانی از چند صدم دلار به صدها دلار افزایش یافته است.

نحوه عملکرد بیت کوین

بیت‌کوین پول دیجیتالی است که برای اینترنت ساخته شده است، یا شاید هم بتوان گفت بیت‌کوین از اینترنت متولد شد تا آزادی پول فیزیکی را به دنیای مجازی بیاورد، در حین اینکه پرداخت‌ها را ساده‌تر و با امنیت بیشتر در هر دو جهان واقعی و مجازی انجام می‌دهد. از لحاظ فنی و کارکردی بیت کوین نوعی پول دیجیتال بر پایه شبکه همتا به همتا، امضای دیجیتال و اثبات دانایی صفر است و به کاربران امکان می‌دهد که بدون هیچ واسطه‌ای انتقال پول غیرقابل بازگشت انجام دهند. گره‌های شبکه هر معامله را در شبکه اعلام می‌کنند که پس از تایید در یک سیستم اثبات کار، در یک تاریخچه عمومی به نام Blockchain ذخیره می‌شود. بیت کوین امکان پرداخت‌های بسیار کم هزینه را فراهم می‌کند. زمان متوسط تایید هر انتقال بیت‌کوین، تقریبا ۱۰ دقیقه است. کسانی که از این سیستم استفاده می‌کنند، باید دارای یک کیف پول دیجیتال باشند. این کیف پول می‌تواند روی کامپیوتر خود شخص یا روی یک سایت مستقل توسط نرم‌افزار بیت‌کوین مدیریت شود. بیت‌کوین از رمزنگاری کلید عمومی استفاده می‌کند. هر کیف پول شامل تعدادی جفت کلید عمومی و خصوصی است. کلیدهای عمومی به نشانی‌های بیت‌کوین تبدیل می‌شوند که به‌عنوان نشانی برای دریافت بیت‌کوین به پرداخت‌کننده اعلام می‌شوند. این نشانی‌ها در حالت قابل خواندن برای انسان‌ها به رشته‌ای با تعداد تقریبی سی‌وسه نویسه تبدیل می‌شوند که همیشه با عدد یک یا سه شروع می‌شوند.

بیت‌کوین می‌تواند یک جایگزین برای سیستم‌های سنگین و پرهزینه پیشین ارائه دهد و می‌تواند دسترسی به کسب و کار آنلاین در کشورهای در حال توسعه را افزایش دهد.

ویژگی‌های پایه‌ای بیت‌کوین

از ویژگی‌های پایه‌ای فنی هر نوع شبکه بیت‌کوین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بیت‌کوین می‌تواند بین هر گره (node) اختیاری در شبکه منتقل شود.

• تراکنش‌های انجام گرفته در شبکه بیت‌کوین تغییر ناپذیرند.

• با استفاده از زنجیره‌ای از بلوک‌ها می‌توان از پرداخت‌های تکراری جلوگیری کرد.

• تراکنش‌ها در چند ثانیه منتشر و بین ۱۰ تا ۶۰ دقیقه تایید می‌شوند.

• پردازش تراکنش و صدور پول در مجموع با استخراج داده انجام می‌شود.

• تراکنش‌ها در هر زمانی صرف‌نظر از اینکه رایانه خاموش یا روشن باشد، دریافت می‌شوند.

همچنین درخصوص آمار و قوانین اقتصادی در ارتباط با شبکه بیت‌کوین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• محدودیت این سیستم در حدود سقف ۲۱ میلیون بیت‌کوین است که بسیار بالا بوده است و در اصل محدودیتی به حساب نمی‌آید.

• بیت‌کوین‌ها قابل تبدیل شدن به ۸ رقم اعشار، در مجموع بازه‌ای در حدود ۱۰ به توان ۱۴ ضربدر ۲۱ واحد پول را دارا هستند.

• شبکه بیت‌کوین به طور مداوم به مدت بیش از ۴۸ ماه، ویژگی‌های امنیتی قابل توجهی به دست آورده و در سال گذشته رشد قابل توجهی داشته است؛ به‌طوری‌‌که از ابتدای آوریل ۲۰۱۳ زنجیره بلوک طولانی با بیش از ۲۳۲ هزار بلوک ابداع شده است و یکی از بزرگ‌ترین شبکه‌های محاسبات توزیع شده در جهان با بیش از ۶۵ تراکنش در ثانیه است. میلیون‌ها دلار در حجم تجارت روزانه که در مجموع طی ۵۰ هزار تراکنش انتقال می‌یابد از آمار چشمگیر این نوع شبکه‌های انتقال وجه است. آنچه بسیار قابل توجه است ارزش کل تمام بیت‌کوین‌های در گردشی است که بیش از ۳/ ۱ میلیارد دلار آمریکا است. بنابراین می‌توان گفت که بیت‌کوین با ارائه قابلیت کنترل روی پول به افراد، در حال ایجاد تغییرات اساسی در دنیای سرمایه‌گذاری است.

فرق پول مجازی با سیستم بانکداری

از آنجا که بیت کوین یک بانک مرکزی ندارد و به هیچ دولتی وابسته نیست امکان پولشویی از طریق آن نیز زیاد است، اما در حقیقت بسیاری از سپرده‌گذاران که اعتماد خود را به نظام بانکی سنتی از دست داده‌اند بیش از پیش به پول بیت کوین گرایش پیدا کرده‌اند.

بیت کوین در ۲ مساله اساسی با روش‌های سنتی متفاوت است. اول اینکه بیت کوین هیچ مرکزیتی ندارد به این معنی که بیت کوین اولین شبکه مالی کاملا باز دنیاست. برای ایجاد یک سرویس مالی در سیستم بانکداری سنتی شما باید با یک بانک قرارداد ببندید و با قوانین دست و پا گیر و بسیار محدود کننده‌ای روبه رو شوید. شبکه بیت‌کوین هیچ کدام از این محدودیت‌ها را ندارد. افراد نیازی به هیچ مجوز یا همراهی جهت ایجاد یک شبکه مالی جدید بر پایه بیت کوین ندارند.

دومین چیزی که شبکه بیت کوین را خاص می‌کند این است که بیت کوین، پول یا ارز مخصوص به خودش را دارد. شبکه‌های ویزا و مسترکارت، تراکنش‌ها را با ارزهای سنتی مانند دلار آمریکا یا یورو انجام می‌دهند. شبکه شتاب یا شاپرک تراکنش‌ها را با ارز ریال ایران انجام می‌دهند. اما شبکه بیت کوین تراکنش‌ها را با واحد پولی جدیدی انجام می‌دهد که واحد پولی این شبکه هم بیت کوین نامیده می‌شود.

مواجهه کشورهای مختلف با بیت کوین

کشورهای مختلف براساس منافع ملی شان با پول مجازی برخورد می‌کنند و الگوی مشخصی بر آن حاکم نیست. برخی کشورها این موضوع را ممنوع کردند و برخی نیز پول مجازی را در حد کالا و سرمایه می‌بینند. برای مثال کشور چین استفاده از پول مجازی را در مراودات داخلی ممنوع کرده اما در مراودات بین‌الملل به کار گرفته می‌شود. یک دسته از کشورها از جمله آمریکا در برابر این موضوع مطابق قوانین مالی برخورد می‌کنند و آن را مانند پول می‌بینند که ادبیات مالی و پولی بر آن حاکم است. جمهوری فدرال آلمان از جمله کشورهایی است که بر کالا بودن «بیت کوین» تاکید دارد. در اسپانیا هم چندین برنامه کاربردی برای گوشی‌های هوشمند از طریق پرداخت با «بیت کوین» به کاربران ارائه می‌دهند. «در ایران نیز از روی میزان ترافیک و میزان رشد بنگاه‌هایی که در معاملاتشان از این مدل استفاده می‌کنند می‌توان به روند رشد صعودی این موضوع پی برد؛ هم اکنون بازار غیر رسمی نشان می‌دهد که هر بیت کوین در حد چند میلیون تومان در بازار قیمت گذاری می‌شود و روند رشد نرخ صعودی منحنی را نشان می‌دهد.» این موضوع را معاون مرکز ملی فضای مجازی اعلام کرده است. وی گفت: گرچه ممکن است در حال حاضر گردش مالی سنگینی که بر پول‌های واقعی وجود دارد روی پول مجازی که تحت عنوان «بیت کوین» شناخته می‌شود وجود نداشته باشد، اما روند این مساله به نحوی است که نشان می‌دهد سرمایه‌گذاری روی پول مجازی به سمت جدی شدن پیش می‌رود و این موضوع می‌تواند آثار و عواقب جدی مثبت و منفی به همراه داشته باشد. مهدیون با تاکید براینکه عمده کشورها نگران عوارض منفی پول مجازی هستند، خاطرنشان کرد: این یک نظام مالی و اقتصادی است که در دنیا حاکم شده و می‌تواند عوارض منفی یا مثبت داشته باشد و ممکن است منجر به بروز یکسری رخدادهای خارج از کنترل شود که دولت‌ها نگران و به دنبال کنترل آن هستند. معاون مرکز ملی فضای مجازی با اشاره به اینکه پول مجازی در کشور ما هنوز به عارضه تبدیل نشده، اما مطرح شده است، افزود: بررسی‌ها نشان می‌دهد که معاملاتی با پول مجازی در کشور ما شکل گرفته و فروشگاه‌هایی هستند که یکسری محصول با این پول می‌فروشند. وی گفت: رواج پول مجازی تاثیر کشوری و ملی دارد و از نوع سیاست‌های کلی نظام است که لازم است در شورای‌عالی فضای مجازی مطرح شود و در صورت تصویب این موضوع در شورای‌عالی، ظرف مدت ۶ ماه مقررات استفاده از پول مجازی در کشور به مرحله اجرا درخواهد آمد. مهدیون با اشاره به نبود قانون مشخص در استفاده از پول مجازی، به افراد توصیه کرد که تا زمان اعلام قانون مشخص برای این موضوع، از بیت کوین استفاده نکنند؛ چراکه ممکن است سرمایه شان از دست برود؛ کما اینکه در معرض هک‌های اخیر یکسری از این پول‌ها از دست رفته است و به دلیل نبود قانون نمی‌توان برای آنها کاری کرد.

طرح یک سوال

سوالی که پیش می‌آید و اغلب سردرگمی ایجاد می‌کند، آن است که «بیت‌کوین چگونه کار می‌کند؟» تنها با نصب نرم افزار «بیت کوین» و فعالسازی کیف پول آن در رایانه یا موبایل خود، اولین نشانی بیت کوینی شما ایجاد می‌شود و می‌توانید نشانی بیت کوین تان را برای دوستان آشکار کنید تا بتوانند پول واریز کنند و برعکس. در حقیقت طرز عملکرد این شبکه بسیار شبیه به شیوه کار با ایمیل است تنها با این تفاوت که باید مقداری بیت کوین که از لحاظ ارزش مالی متناسب با میزان وجه مورد انتقال یا پرداخت ما است را به طور مجازی خریداری کنیم و آنها را امن نگه داریم. در نهایت از آنجا که بیت کوین نسبتا پروژه‌ای جدید و شدیدا تحت توسعه است، به همین دلیل توسعه‌دهندگان آن به کاربران توصیه می‌کنند که به آن به‌عنوان یک نرم‌افزار آزمایشی نگاه کنند.