یکی از مشکلات شناخته‌شده در روان‌شناسی آن است که بانویی تمامی علائم بارداری را دارد و برای مدت‌ها خود را باردار می‌داند ولی از نظر پزشک متخصص، او هرگز باردار نبوده و فرزندی به دنیا نمی‌آورد! به‌عبارت دیگر، در بارداری کاذب همه نشانه‌های بارداری وجود دارد ولی جنینی در کار نیست!!
یکی از پدیده‌هایی که در اقتصاد بسیار شبیه به بارداری کاذب است، شرایط تورمی بالای ٢٠ درصد است. در این شرایط بسیاری از فعالان اقتصادی احساس می‌کنند که بازار رونق دارد و خرید و فروش انجام می‌شود و انواع معاملات صورت می‌گیرد؛ یعنی به نظر می‌رسد که همه علائم رونق اقتصاد وجود دارد، اما گاه از یک دیدگاه دقیق‌تر این علائم به‌مثابه بارداری کاذب یا «توهم بارداری» است!
در بارداری کاذب تورم، کسی که ملک یا زمینی را خریده است احساس رضایت می‌کند چون می‌داند که به‌زودی آن را گران‌تر می‌فروشد. شخصی که خودروی جدیدی خریده، شاد و امیدوار است که پس از چند‌هزار کیلومتر رانندگی، ماشین خود را گران‌تر از مبلغ خرید می‌فروشد!
تولیدکننده، مواد اولیه‌ای را که خریده است بدون آنکه در فرایند تولید به کار بگیرد، آن را گران‌تر از خرید می‌فروشد و احساس سودآوری می‌کند! اما و هزاران اما که با وجود همه این احساس رضایت‌ها و خوشحالی‌ها، در پی یک معاینه دقیق و سونوگرافی مشخص می‌شود که این اقتصاد از بارداری کاذب رنج می‌برد! به‌واقع، جنینی در رحم اقتصاد نیست و هرگز رشد اقتصادی رخ نداده است.
ممکن است تورم بالای ٢٠ درصد در اقتصاد یک کشور، احساسی در بازارهای مختلف به وجود بیاورد و بسیاری از نشانه‌های ظاهری اقتصاد فعال و پررونق وجود دارد، ولی رشد اقتصادی در کار نیست.
در حال حاضر نیز بسیاری از کسانی که در تورم بالای ٢٠ درصد احساس رونق می‌کردند، شرایط کنونی را رکود اقتصادی می‌دانند و بسیار ناراضی هستند!
احساس کاذب رونق، همان توهم بارداری است که بر اثر نرخ تورم ٣۵ درصدی ایجاد شده بود. توهم رونق اقتصادی در شرایط تورم افسارگسیخته، بیماری روان‌تنی اقتصاد است؛ یعنی مردم در شرایط تورم فزاینده، احساس کاذب انجام فعالیت اقتصادی و رونق اقتصادی می‌کنند زیرا بدون آنکه هیچ‌گونه ارزش افزوده‌ای در کالا یا ملک و خودرو و… ایجاد کرده باشند، به علت تورم موجود، احساس می‌کنند که ارزش اموال آنان بالا رفته و چون هر روز ممکن است بتوانند اموال خود را گران‌تر از روز پیش بفروشند، با وجود کاهش قدرت خریدشان، تمایل زیادی به خریدن دارند!
در مقابل این وضعیت، وقتی تورم به زیر ١٠ درصد می‌رسد، مانند شرایط کنونی، دیگر آن فعالیتهای اشتباه رونق ندارد.
نمونه مشهود بارداری کاذب تورم، بازار مسکن در سال‌های گذشته است. بر اساس سرشماری سال ٩۵، بیش از ٢,۵ میلیون واحد مسکونی خالی بر اساس خوداظهاری مردم، وجود دارد!! این تعداد مسکن خالی چهار تا هفت‌برابر نیاز واقعی مسکن در هر سال در کشور است!
تولید انبوه مسکن که رونق بازار مصالح ساختمانی و رضایت فعالان این بازار را در پی داشت، جز در شرایط تورمی بالای ٢٠ درصد هرگز امکان نداشت.
بنابراین، وضعیت قبلی بازار مسکن، رونق واقعی و مبتنی‌بر نیاز کشور نبود و بازار سرد تولید و خرید مسکن در وضعیت کنونی نیز ناشی از رکود اقتصادی نیست. احساس نیاز به ساخت بی‌حساب مسکن ناشی از بارداری کاذب اقتصاد بوده است و این نگاه باید در کل اقتصاد تغییر کند.
دکتر نعمت الله اکبری/ استاد دانشگاه *شرق
