یکی از وجوه جنگ‌های اقتصادی که کمتر به آن توجه می‌شود، جنگ شناختی است. معروف است که تاریخ همه جوامع تاکنون، تاریخ مبارزه طبقاتی بوده است. درواقع یکی از عوامل مؤثر در فروپاشی نظم حاکم و دگرگونی اوضاع، شورش طبقه تهیدست علیه طبقه اشرافی بوده است.
جنگ شناختی نیز دقیقاً به همین مفهوم اشاره دارد. ریچارد نفیو طراح تحریم‌های آمریکا علیه ایران در دوران ریاست‌جمهوری اوباما که در دولت کنونی بایدن نیز به معاون رابرت مالی نماینده ویژه آمریکا در امور ایران منصوب شده است، در کتاب «هنر تحریم‌ها؛ نگاهی از درون میدان» به تشریح چارچوب فکری و عملی خود در طراحی تحریم‌ها علیه ایران با هدف افزایش حداکثری تأثیر و موفقیت آنها می‌پردازد. او در جایی از کتاب خود، توضیح می‌دهد که چگونه با آزاد گذاشتن واردات برخی اقلام سعی شده بود که ذخیره ارزی کشور با سرعت بیشتری تحلیل برود. در همین راستا او می‌نویسد که در عین تحریم اقلام مختلف، آزاد گذاشتن واردات کالاهای لوکس و تجملاتی به کشور هدف، احساس اجتماعی تحریم‌شدگی را تقویت می‌کند و تحمل تحریم‌ها را نیز سخت‌تر می‌نماید.
او به اهمیت در نظر گرفتن بافت جمعیتی کشور هدف اشاره می‌کند. مثلاً اگر جمعیت کشور مذکور نسبتاً جوان است می‌توان به صورت خاص، فشارهای اقتصادی را بر جوانان متمرکز کرد؛ مانند تحریم‌هایی که به بیکاری منجر می‌شوند و شغل‌های بخش صنعتی و تولید را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
وقتی کره‌ای‌ها ابزار دست آمریکا می‌شوند
این روش تنها در سال‌های ابتدایی دهه ۹۰ اجرا نشد، بلکه هم‌اکنون نیز به نحوی در حال اجراست. پس از خروج آمریکا از برجام بود که شرکت‌های کره‌ای و مخصوصاً شرکت‌های تولید لوازم خانگی، دست به ترک ایران زدند. شرکت‌هایی که سال‌های سال از بازارهای ایران سودهای هنگفتی کسب کرده بودند، رفیق نیمه‌راه شدند و در بدترین شرایط اقتصادی کشور را ترک کردند؛ اما این همه ماجرا نبود. با اینکه دیگر لوازم خانگی کره‌ای – که معمولاً هم مورد استفاده قشر زیادی از جامعه بود- در بازارهای ایران حضور نداشتد و ندارند اما کالاهای لوکس همان شرکت‌ها، مانند تلفن‌های همراه گران قیمت، در بازار ایران به راحتی قابل دسترس بوده هست.
راهبردی که نفیو در کتابش آن را توضیح می‌دهد، همین الان نیز در حال اجراست و مسئول اجرایش هم کره جنوبی است. حالا که چند سال از خروج کره از بازار ایران می‌گذرد، لوازم تولید داخل توانسته‌اند به پیشرفت فراوانی دست پیدا کنند و اغلب نیاز بازار داخل را پوشش می‌دهند. بر اساس آمار، تولید لوازم خانگی داخلی در سال گذشته با رشد ۴۰ درصدی همراه بوده و از ۳.۵ میلیون دستگاه گذشته است. در همین راستا معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت گفته است با توجه به وضعیت کنونی تولید، در بخش محصولات آماده لوازم خانگی نیازی به واردات نیست.
اما مرحله نهایی همچنان اجرا نشده است. کره جنوبی ۸ میلیارد دلار بدهی بلوکه‌شده به ایران دارد که مربوط به خرید نفت از ایران پیش از لغو معافیت‌های نفتی در فوریه ۲۰۱۹ است. پس از آبان ۹۷ که تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه نظام بانکی و صادرات نفت ما برقرار شد، کره‌ای‌ها به بهانه تحریم آمریکا از پرداخت پول نفتی که از ایران خریداری کرده‌اند اجتناب کردند؛ این امر در شرایطی بود که سئول تا اردیبهشت ۹۸ از ایران نفت می‌خرید.
در روزهای اخیر زمزمه‌هایی شنیده می‌شود که کره‌جنوبی حاضر شده است در برابر آن ۸ میلیارد دلار بدهی، کالا به ایران تحویل دهد، کالاهایی که اکثراً مربوط به همان کارخانه‌های تولید لوازم خانگی است که بازار ایران را در سال‌های گذشته ترک کردند.
به نظر می‌رسد همان سناریوی نفیو در حال پی‌ریزی است. اکنون که اوضاع لوازم خانگی ایرانی به نقطه مطلوبی رسیده است، آمریکا و کره جنوبی، سرباز وظیفه آمریکا در عرصه جنگ اقتصادی، قصد دارند تا با صادرات لوازم خانگی کره‌ای، هم صنعت لوازم خانگیِ داخلی را زمین بزنند و با واردات کالای خارجی، جنگ شناختی و روانی علیه مردم را پیگیری کنند و هم در شرایط نامطلوب ارزی کشور، ذخایر ارزشمند ما را دود هوا و در جیب همان شرکت‌های کره‌ای کنند که در سخت‌ترین ایام به بازار ایران پشت پا زدند و از تحریم‌های ظالمانه ایالات متحده تبعیت کردند.
نویسنده: علیرام جهانگیری
مشرق
